Zespół Otella. Czym jest? Jak się objawia? Jak go leczyć?

Zespół Otella (syndrom Otella) jest zaburzeniem psychicznym, które jest związane z długotrwałym nadużywaniem alkoholu. Bardzo często można spotkać się z takimi określeniami jak paranoja alkoholowa lub alkoholowy obłęd zazdrości, obie te nazwy dobrze opisują to zaburzenie. Choć objawy zespołu Otella mogą się pojawić u obu płci, to zdecydowanie częściej występują u mężczyzn. Jak wygląda leczenie tego schorzenia?

Spis treści:

• Co to jest zespół Otella?
• Skąd się bierze zespół Otella?
• Jak rozpoznać zespół Otella?
• Jak diagnozuje się zespół Otella?
• Dostępne metody terapii zespołu Otella
• Rola terapii w leczeniu zespołu Otella
• Porady dla pacjentów cierpiących na zespół Otella i ich bliskich

Co to jest zespół Otella?

Długotrwały alkoholizm na wiele różnych sposobów niszczy organizm. Nie tylko uszkadza pracę niektórych narządów i przyczynia się do licznych chorób, ale również powoduje psychozy alkoholowe. Jedną z nich jest zespół Otella (syndrom Otella). Jeśli ktoś nie pamięta, to Otello jest tytułowym bohaterem jednej ze sztuk Szekspira. Jego obsesyjna zazdrość o żonę doprowadziła do tragedii, najpierw zabił ją, a następnie popełnił samobójstwo. Na tym właśnie polega zespół Otella – na chorobliwej zazdrości! Syndrom Otella określany jest też jako paranoja alkoholowa lub alkoholowy obłęd zazdrości, jest to obsesyjna, patologiczna zazdrość o partnerkę lub partnera, która przybiera postać psychozy urojeniowej.

Chorobliwa zazdrość jest całkowicie irracjonalna, u jej podstaw leżą wyłącznie urojenia chorego. Chory jest pewny, że partnerka lub partner go zdradza i nawet brak dowodów niewierności nie jest w stanie zatrzymać podejrzeń. Zespół Otella wpływa negatywnie na emocjonalne i psychiczne zdrowie chorego, a także na jego relacje z innymi, głównie na stabilność związków. Obsesyjna zazdrość jest źródłem utrzymującego się niepokoju i lęku oraz potrzeby ciągłej kontroli swojej partnerki lub partnera.

Zwykle zespół Otella rozwija się wskutek długotrwałego nadmiernego spożywania alkoholu lub też innych substancji psychoaktywnych, choć w rzadkich przypadkach może się pojawiać w przebiegu niektórych chorób psychicznych, np. schizofrenii, depresji, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych lub demencji starczej. Syndrom Otella jest chorobą psychiczną, której towarzyszy psychoza urojeniowa. Dotyka on w dużej mierze mężczyzn, chociaż może też pojawić się u kobiet. Niezależnie od płci paranoja alkoholowa wygląda podobnie. Jak często występuje zespół Otella? Uważa się, że około 30% alkoholików leczonych z powodu uzależnienia choruje na alkoholowy obłęd zazdrości.

Skąd się bierze zespół Otella?

Jako przyczyny zespołu Otella wskazuje się wieloletnie nadużywanie alkoholu lub substancji psychoaktywnych, czyli substancji toksycznych, które wyniszczająco działają na obwodowy układ nerwowy. Psychozy alkoholowe nie występują u każdego uzależnionego, czynnikiem ryzyka jest niska samoocena i zaburzone poczucie własnej wartości, a także traumatyczne doświadczenia z przeszłości. Bardziej narażone na zachorowanie na syndrom Otella są także osoby z osobowością paranoiczną.

Jak rozpoznać zespół Otella?

Objawy zespołu Otella wynikają z odczuwanej przez chorego nadmiernej, irracjonalnej zazdrości, u podłoża której leży silne przekonanie o niewierności partnerki lub partnera. Właściwie na liście potencjalnych kochanków lub kochanek może się znaleźć każdy – sąsiedzi, znajomi, sprzedawcy w sklepie i całkowicie obce osoby. Przeświadczenie o swojej racji jest niesamowicie silne, nawet mimo braku jakichkolwiek dowodów, w dodatku żadne argumenty nie przekonują osoby chorej do tego, że może być w błędzie. Jest to patologiczna zazdrość, która całkowicie pochłania chorego, utrudnia mu normalne funkcjonowanie i odbija się na jego pracy.

Po czym rozpoznać zespół Otella? Zachowanie chorego nosi znamiona obsesji – jest on nieufny, wypytuje swoją partnerkę lub partnera o wszystko, nadmiernie ją lub go kontroluje, śledzi, przeszukuje rzeczy osobiste, przegląda telefon i komputer, czyta prywatną korespondencję i kontroluje wydatki, a nawet instaluje w mieszkaniu kamery lub wynajmuje prywatnych detektywów. Robi to wszystko, aby udowodnić niewierność partnerki lub partnera. Zwykłe wyjście do sklepu lub sms, a nawet uprzejmy uśmiech do przypadkowego mężczyzny bądź też kobiety na ulicy są dla chorego „dowodem” zdrady.

Osoba dotknięta zespołem Otella zupełnie nie kontroluje swoich emocji, rzuca oskarżenia w kierunku swojej partnerki lub partnera, żąda przyznania się do winy, ciągle prowokuje kłótnie. Co więcej, oskarża innych o ukrywanie zdrad partnerki lub partnera. Chorobliwa zazdrość bywa też dodatkowym powodem, dla którego chory pije coraz więcej, a to jeszcze bardziej nasila objawy psychotyczne. U niektórych chorych pojawiają się też halucynacje i omamy. W przypadku syndromu Otella typowy jest zanik krytycznego myślenia odnośnie do swoich działań oraz wyciąganie błędnych wniosków i opinii.

Warto podkreślić, że objawy zespołu Otella mogą czasem nieco osłabnąć, jednak po pewnym okresie spokoju wracają z takim samym natężeniem lub nabierają na sile. Często zdarza się także sytuacja, że po rozstaniu z partnerką lub partnerem zaburzenie całkowicie się wycisza, chory normalnie funkcjonuje, jednak wejście w nowy związek po jakimś czasie kończy się tym, że wraca patologiczna zazdrość i niezdrowe zachowania.

Skutkiem psychozy alkoholowej jest skłonność do przemocy psychicznej, emocjonalnej i fizycznej wobec osoby, z którą jest się w związku. Zespół Otella niesie za sobą niebezpieczeństwo dla chorego, ale przede wszystkim dla partnera lub partnerki. Stopień kontrolowania partnera lub partnerki może przybierać różne formy – od ciągłych awantur, zakazu widywania się ze znajomymi i wychodzenia z domu, zakazu dbania o siebie, malowania, ubierania w ładne ubrania aż do bicia, upadlania, głodzenia, zamykania w niewoli i okaleczania! Nie można wykluczyć, że paranoja alkoholowa nie popchnie chorego do zabójstwa partnerki lub partnera, zabójstwa osób, które według chorego w jakikolwiek ukrywały przed nim zdradę, a także do samobójstwa.

Jak diagnozuje się zespół Otella?

Diagnozowanie zespołu Otella powinno być prowadzone pod nadzorem doświadczonego psychiatry. Jednak partner lub partnerka może skorzystać, np. z dostępnych online licznych testów na syndrom Otella, jeśli tylko ma podstawy sądzić, że związek jest naznaczony tą chorobą. Zaobserwowanie jakiegokolwiek z powyższych objawów jest sygnałem ostrzegawczym, którego nie można ignorować. Należy do razu powiedzieć, że nie można raczej liczyć na to, że chory sam z siebie wykaże inicjatywę. Osoba dotknięta zespołem Otella nie potrafi krytycznie ocenić swojego zachowania. W przypadku podejrzeń warto się też skonsultować ze specjalistą, który doradzi, co robić w takiej sytuacji.

Dostępne metody terapii zespołu Otella

Psychozy alkoholowe są trudne w leczeniu, tak też jest w przypadku zespołu Otella. W końcu chory nie uważa, że jest chory, nie zdaje sobie sprawy, że jego podejrzenia i oskarżenia są tak naprawdę urojone, tym samym nie potrzebuje ani wizyty u lekarza, ani leczenia. W jego mniemaniu to nie on jest przecież winny, to nie on zdradza. Ale zanim w ogóle dojdzie do tego, aby chory mógł podjąć leczenie zespołu Otella, najpierw musi wyjść z nałogu! Leczenie choroby alkoholowej jest priorytetem, dopiero opanowanie uzależnienia i zachowanie abstynencji pozwala na rozpoczęcie leczenia syndromu Otella. Zachowanie trzeźwości jest warunkiem koniecznym, jednak samo w sobie nie jest wystarczające do tego, aby pozbyć się psychozy alkoholowej.

Zaburzenia psychotyczne wymagają opieki psychiatrycznej i podjęcia psychoterapii, a także stosowania leczenia farmakologicznego, wskazane są m.in. leki przeciwpsychotyczne i leki na uspokojenie. W przypadku zespołu Otella jednocześnie prowadzona jest terapia uzależnień! Osoby z chorobą alkoholową i zespołem Otella muszą być gotowe na to, że ich walka z uzależnieniem i paranoją alkoholową będzie trwała do końca życia. Należy dodać, że osoby wykazujące szczególnie agresywne zachowania mogą zostać przymusowo skierowane na leczenie w ośrodkach zamkniętych.

Dla chorych z zespołem Otella nie ma niestety dobrych rokowań. Każdy nawrót choroby alkoholowej niweczy skuteczność leczenia patologicznej zazdrości. Ponadto chory często sam jest dla siebie największą przeszkodą w powrocie do zdrowia. Dość typowe jest, że osoby z zespołem Otella nie realizują w pełni zaleceń lekarskich – zwłaszcza tych dotyczących stosowania leków.

Rola terapii w leczeniu zespołu Otella

Terapia przy zespole Otella pełni kluczowe zadanie. Pozwala choremu znaleźć źródło obsesji, które często jest zakorzenione w traumach z przeszłości, zrozumieć przyczyny swojego zachowania, a także daje mu wiedzę i narzędzia do radzenia sobie z zazdrością. Sesje terapeutyczne pomagają choremu odróżniać rzeczywistość od jego urojeń. W leczeniu syndromu Otella najczęściej korzysta się z terapii poznawczo-behawioralnej, która daje bardzo dobre efekty. Umożliwia identyfikację negatywnych myśli i zachowań, dzięki czemu pomaga radzić sobie z silnymi emocjami. Metodę terapeutyczną lekarz zawsze dobiera indywidualnie, uwzględniając m.in. nastawienie chorego do terapii, zaawansowanie choroby oraz wsparcie bliskich. Oprócz pojedynczych sesji wskazane są też terapie dla par lub terapie rodzinne.

Porady dla pacjentów cierpiących na zespół Otella i ich bliskich

Napady zazdrości, wybuchy agresji, przemoc psychiczna, emocjonalna i fizyczna – na to narażone są osoby będące w związku z chorymi na zespół Otella. Oznacza to, że nierzadko znajdują się one w niebezpieczeństwie. Do tego dochodzi ciągłe napięcie i stres związany z oskarżeniami o niewierność. Jak sobie z tym radzić? Bardzo ważne jest to, aby każda osoba, która jest w związku z chorym na syndrom Otella, korzystała z pomocy psychologicznej. Życie w takim stresie odciska piętno na psychice, dlatego wsparcie psychologa jest jak najbardziej wskazane! Specjalista nauczy, w jaki sposób można się bronić przed chorym partnerem lub partnerką, jak nie dać się kontrolować i zastraszać.

Utrzymanie relacji naznaczonej syndromem Otella wymaga pracy obojga partnerów. Oczywiście chory koniecznie musi poddać się leczeniu, a przede wszystkim musi odstawić alkohol lub inne substancje psychoaktywne. Powinien też wypracować techniki, które będą pomocne w chwilach, gdy pojawią się obsesyjne myśli. Sprawdzą się metody relaksacyjne związane np. z głębokim oddychaniem i medytacją. Warto też szukać grup wsparcia dla osób chorych na zespół Otella oraz ich rodzin. Partnerzy, którzy chcą walczyć o swój związek, muszą się nauczyć ze sobą rozmawiać. Ważne jest, aby ustalić granice i na nowo budować między sobą zaufanie.

Syndrom Otella to choroba psychiczna, której przyczyny tkwią w długotrwałym nadużywaniu alkoholu. Jest to zaburzenie psychotyczne, które polega na tym, że chory jest obsesyjnie zazdrosny o swoją partnerkę lub partnera, ciągle podejrzewa o zdradę i szuka dowodów niewierności. Leczenie zespołu Otella jest trudne i długotrwałe – składa się na nie odwyk i walka z nałogiem alkoholowym, a także specjalistyczna terapia oraz leczenie farmakologiczne!

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.