Zika – przyczyny, objawy i leczenie
10.09.2024Choć pierwsze wzmianki o wirusie Zika pochodzą z lat 50. XX wieku, zrobiło się o nim głośno dopiero przed Igrzyskami Olimpijskimi w Rio de Janeiro w 2016 roku. Czy wirus Zika jest groźny? Większość osób przechodzi zakażenie bezobjawowo bez żadnych konsekwencji zdrowotnych, wyjątek stanowią kobiety w ciąży, u których zachorowanie może się wiązać z poważnymi powikłaniami dla nich samych, a przede wszystkim dla płodu! Jak wygląda leczenie wirusa Zika? Jak się chronić przed wirusem Zika?
Spis treści:
- Czym jest wirus Zika?
- Przyczyny zakażenia wirusem Zika
- Objawy zakażenia wirusem Zika
- Leczenie zakażenia wirusem Zika
- Powikłania związane z wirusem Zika
- Jak się chronić przed zakażeniem wirusem Zika?
Czym jest wirus Zika?
Wirus Zika wywołuje chorobę zakaźną, która groźna jest przede wszystkim dla kobiet w ciąży i dla płodu. Patogen jest przenoszony przez komary, choć można się nim zarazić innymi sposobami, m.in. przez kontakty międzyludzkie. Zagrożenie zachorowaniem występuje w Afryce, Ameryce Południowej, na Karaibach, w Azji Południowo-Wschodniej oraz w Oceanii. Wirus Zika należy do rodziny Flaviviridae. Flawiwirusy mogą wywoływać nie tylko Zikę, ale również inne wirusowe choroby tropikalne, w tym: dengę, żółtą gorączkę, gorączkę Zachodniego Nilu, japońskie zapalenie mózgu.
Przyczyny zakażenia wirusem Zika
Tropikalne choroby wirusowe zwykle przenoszone są przez owady, również wirus Zika przyczyny ma w ukąszeniach komarów. Winne są przede wszystkim różne gatunki komarów Aedes spp. – głównie A. aegypti i A. albopictus. Jednakże nie jest to jedyna droga transmisji wirusa. Do zakażenia może dojść drogą płciową – podczas stosunków pochwowych, oralnych i analnych z osobą zakażoną (zarówno przechodzącą zakażenie objawowo, jak i bezobjawowo), a ponadto podczas transfuzji krwi, przeszczepienia tkanek lub narządów od osoby zakażonej. Wirus przenosi się także przez łożysko, dlatego zakażenie wirusem Zika w ciąży jest tak groźne.
Objawy zakażenia wirusem Zika
Okres wylęgania choroby wynosi 3-12 dni. Jak wyglądają objawy wirusa Zika? W większości przypadków choroba przebiega bezobjawowo. U około 20-25% chorych można zaobserwować dolegliwości, które nieco przypominają grypę. Od razu trzeba powiedzieć, że objawy są raczej łagodne. Zalicza się do nich lekką gorączkę, ból i zawroty głowy, ból małych stawów rąk i stóp, ból mięśni, zapalenie spojówek, powiększenie węzłów chłonnych, złe samopoczucie, swędzącą wysypkę w postaci plamek i grudek, która zlokalizowana jest na twarzy, szyi, tułowiu oraz kończynach (najpierw na górnych, z czasem także na dolnych).
Choroba ma charakter samoograniczający się, objawy wirusa Zika zwykle utrzymują się przez około 2-7 dni. Trzeba wspomnieć, że dolegliwości związane z zakażeniem wirusem Zika są bardzo podobne do objawów gorączki denga oraz choroby chikungunya, co niestety czasem może sprawiać lekarzom trudności diagnostyczne.
Leczenie zakażenia wirusem Zika
W jaki sposób lekarz może zdiagnozować zakażenie wirusem Zika? Kluczowa dla rozpoznania choroby jest informacja, czy dana osoba przebywała w ostatnim czasie w rejonach, gdzie występuje ryzyko zakażenia. Ponadto lekarz zwraca uwagę na pojawiające się objawy. Według rekomendacji WHO Zikę należy podejrzewać u osób, u których występuje wysypka i gorączka, a także przynajmniej jeden z takich objawów jak ból głowy, ból mięśni, ból stawów, zapalenie spojówek.
Ze względu na podobieństwa między Ziką, gorączką denga i chorobą chikungunya, ostateczną diagnozę można postawić dopiero po przeprowadzeniu odpowiednich badań. Wykonuje się m.in. test PCR, który pozwala wykryć RNA wirusa w krwi lub w moczu. Badanie przeprowadza się do 7 dni od wystąpienia objawów. Wynik pozytywny oznacza aktywne zakażenie. Dostępne są także badania wykrywające swoiste przeciwciała klasy IgM i IgG przeciwko wirusowi Zika (test ELISA). Badanie zaleca się wykonać 4-7 dni od wystąpienia objawów.
Obecność przeciwciał klasy IgM i IgG świadczy o aktywnej infekcji. Wykrycie jedynie przeciwciał klasy IgG informuje o przebytej chorobie (przeciwciała IgG utrzymują się w organizmie przez całe życie). W przypadku kobiet w ciąży wskazane jest wykonanie badania USG płodu, zaś u noworodka urodzonego przez matkę zakażoną wirusem Zika trzeba przeprowadzić test PCR lub ELISA, aby sprawdzić, czy dziecko zostało zarażone w życiu płodowym.
Jak wygląda leczenie wirusa Zika? Niestety nie ma możliwości leczenia przyczynowego. Dostępne jest wyłącznie leczenie objawowe. Zwykle stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, rekomendowany jest paracetamol. Należy natomiast zachować ostrożność, jeśli chodzi o niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, naproksen, kwas acetylosalicylowy). Leki z tej grupy mogą wywoływać krwawienie u osób, które zarażone są wirusem dengi lub innymi wirusami gorączek krwotocznych. Trzeba o tym pamiętać, gdyż objawy wirusa Ziki mogą być mylone z objawami, jakie dają inne choroby tropikalne wirusowe.
Powikłania związane z wirusem Zika
Od razu trzeba powiedzieć, że najgroźniejszy jest wirus Zika w ciąży! Natomiast powikłania u mężczyzn, u kobiet niebędących w ciąży oraz u młodzieży i dzieci są rzadkie. Wśród nich wymienia się przede wszystkim zespół Guillaina-Barrégo, czyli zaburzenie neurologiczne przebiegające z osłabieniem mięśni lub paraliżem. Jak już wcześnie zostało wspomniane, zdecydowanie poważniejsze reperkusje mogą spotkać kobiety, które zarażą się wirusem Zika w ciąży – szczególnie w pierwszym trymestrze.
Zachorowanie może doprowadzić do poronienia, przedwczesnego porodu lub porodu martwego dziecka. Co więcej, u zarażonego dziecka może dojść do rozwoju wad wrodzonych, w tym do poważnych powikłań neurologicznych. Najczęstszym i najbardziej charakterystycznym powikłaniem jest małogłowie (mikrocefalia). Ponadto u dzieci stwierdza się również zaburzenia w narządzie wzroku i słuchu, a także zaburzenia wzrostu i rozwoju.
Jak się chronić przed zakażeniem wirusem Zika?
Zła wiadomość jest taka, że nie ma szczepionki przeciwko wirusowi Zika! Jak się chronić przed wirusem Zika, gdy nie ma szczepień ochronnych? Kobiety, które podróżują do miejsc, gdzie występuje ryzyko zarażenia, powinny w pierwszej kolejności sprawdzić, czy nie są w ciąży. W przypadku ciężarnych nie jest zalecane podróżowanie do rejonów występowania wirusa Zika. Jeśli kobieta w ciąży wróciła z tych obszarów, musi o tym poinformować swojego lekarza i wykonać badania kontrolne.
Osoby przebywające na terenach, gdzie występuje prawdopodobieństwo zarażenia, muszą koniecznie zapewnić sobie ochronę przed ugryzieniami komarów. Profilaktyka wirusa Zika obejmuje przede wszystkim stosowanie odpowiednich repelentów (zwłaszcza zawierających DEET lub ikarydynę). Zaleca się też nosić jasne, luźne ubrania z długimi rękawami i nogawkami, zakryte obuwie oraz nakrycie głowy. W pomieszczeniach na oknach powinny być założone siatki, dodatkowo warto zadbać o to, aby nad łóżkiem wisiały specjalne moskitiery. Trzeba też przypomnieć o tym, że wirus Zika przenosi się drogą płciową, co oznacza, że podczas pobytu powinno się unikać kontaktów seksualnych, w innym przypadku trzeba zawsze używać prezerwatyw.
Również po powrocie z krajów występowania Ziki zalecana jest wstrzemięźliwość lub obowiązkowe i konsekwentne stosowanie prezerwatyw. Od powrotu z tych obszarów kobieta nie powinna zachodzić w ciążę przez przynajmniej 8 tygodni. W przypadku mężczyzn również wydawane są zalecenia – muszą oni poczekać z próbami zapłodnienia partnerki przez minimum 3 miesiące. Warto dodać, że w niektórych krajach, gdzie występuje wirus Zika, w sytuacji, gdy kobieta jest w ciąży, rekomenduje się abstynencję seksualną lub stosowanie prezerwatyw aż do porodu.
Zarażenie wirusem Zika może być bardzo niebezpieczne, dlatego zaleca się zachować rozwagę podczas egzotycznych podróży! Osoby, które planują wyjazd do miejsc, gdzie występuje Zika, powinny się skonsultować z lekarzem medycyny podróży lub lekarzem medycyny tropikalnej, aby dowiedzieć się, jak powinna wyglądać prawidłowa profilaktyka wirusa Zika, a także co zrobić, gdy podejrzewamy u siebie zakażenie.
