Żółć w żołądku – objawy, przyczyny i leczenie

Żółć jest niezbędna w procesie trawienia tłuszczów. Jest ona produkowana w wątrobie i magazynowana w pęcherzyku żółciowym. Po spożyciu tłustego posiłku jest wydzielana do dwunastnicy. Zadaniem żółci jest emulgowanie tłuszczów, dzięki czemu są łatwiejsze do strawienia. Czasem podczas trawienia żółć może się cofnąć do żołądka, zjawisko to określa się jako refluks żółciowy. Jak leczyć żółć w żołądku? 

Spis treści:

• Czym jest refluks żółciowy?
• Objawy refluksu żółciowego
• Przyczyny cofania się żółci
• Diagnostyka refluksu żółciowego
• Metody leczenia zalegania żółci na żołądku
• Dieta w refluksie żółciowym 

Czym jest refluks żółciowy?

Co to jest żółć w żołądku? Refluks żółciowy (refluks dwunastniczo-żołądkowy, refluks jelitowo-żołądkowy) jest schorzeniem, które polega na tym, że żółć cofa się z dwunastnicy do żołądka (czasem żółć może się cofnąć nawet do przełyku). Patologiczne zarzucanie żółci to nie jest stan, który można ignorować, gdyż ma on poważne konsekwencje, może doprowadzić m.in. do zapalenia żołądka.

Mechanizm powstawania

Skąd się bierze żółć w żołądku? Należy zacząć od tego, że żółć jest wydzielana przez wątrobę i później gromadzona w pęcherzyku żółciowym. Gdy spożywamy posiłek zawierający tłuszcze, to żółć zostaje uwolniona do dwunastnicy. Żółć rozbija tłuszcze na mniejsze cząsteczki, dzięki czemu są szybciej trawione przez enzymy trzustkowe i jelitowe.

Należy powiedzieć, że podczas trawienia żółć może się przedostawać do żołądka. Jest to fizjologiczny refluks żółciowy – o ile substancja ta szybko wróci do dwunastnicy, nie ma żadnych obaw. Jeśli w grę wchodzi zaleganie żółci w żołądku, mamy do czynienia ze stanem patologicznym, który może powodować nieprzyjemne objawy oraz z czasem doprowadzić do żółciowego zapalenia żołądka.

Różnice między refluksem żółciowym a kwaśnym

Mimo że refluks żółciowy i refluks żołądkowo-przełykowy (stan polegający na cofaniu się do przełyku treści żołądkowej) mają podobną nazwę, a ich objawy mogą być czasem mylone, to można wskazać między nimi pewne różnice. Refluks żołądkowo-przełykowy występuje znacznie częściej, ponadto jego objawy są też bardziej dokuczliwe, co jest związane z tym, że cofająca się do przełyku treść jest kwaśna i silnie podrażnia jego błonę śluzową.

Czynniki ryzyka

Właściwie objawy żółci w żołądku mogą pojawić się u każdego, choć są osoby, które są na to bardziej narażone. W tej grupie znajdują się osoby, u których były przeprowadzone zabiegi chirurgiczne w obszarze żołądka i przewodu pokarmowego, np. cholecystektomia (usunięcie pęcherzyka żółciowego) czy gastrektomia (usunięcie części żołądka). Są to zabiegi, których skutkiem są zmiany anatomiczne układu trawiennego, a to stanowi czynnik zwiększający ryzyko refluksu żółciowego.

Objawy refluksu żółciowego 

Objawy nadmiaru żółci w żołądku mogą przypominać symptomy, które występują w przebiegu refluksu żołądkowo-przełykowego. Z tego powodu zdarza się, że te dwa schorzenia są czasem mylone. Jakie dolegliwości mogą wskazywać na żółć w żołądku i przełyku?

Charakterystyczne symptomy

Jako główne objawy refluksu żółciowego wymienia się ból brzucha i uczucie pieczenie – zazwyczaj zlokalizowane w nadbrzuszu (w prawym, górnym kwadrancie). Charakterystyczne jest także uczucie pełności, nudności i mdłości oraz wymioty treścią żółciową (które nie przynoszą ulgi), zgaga, gorzkie odbijanie, gorzki smak w ustach, nieprzyjemny zapach z ust. Osoby zmagające się z refluksem żółciowym mogą też cierpieć na brak apetytu.

Należy dodać, że objawy żółci w żołądku wcale nie muszą pojawić się od razu. Często się zdarza, że pojawiają się po kilku miesiącach, a nawet latach, gdy rozwinie się stan zapalny śluzówki żołądka. Czy żółć w żołądku jest groźna? Tak, ma ona bardzo szkodliwy wpływ na ten narząd. Po pierwsze rozpuszcza warstwę lipidową na powierzchni śluzówki żołądka, pozbawiając ją ochrony. Po drugie przyczynia się do zwiększenia wydzielania kwasu solnego, skutkuje to wzrostem drażniącego wpływu żółci na śluzówkę żołądka. Po trzecie osłabia zdolności regeneracyjne żołądka.

Dolegliwości towarzyszące

Gdy dojdzie do rozwoju żółciowego zapalenia żołądka, pojawiają się dodatkowe dolegliwości takie jak nadżerki, przekrwienie śluzówki żołądka, wrzody. Dochodzi także do zwiększenia skłonności do krwawienia. Skutki refluksu żółciowego mogą obejmować także inne narządy. Tu pojawia się kwestia żółć w żołądku a trzustka. Refluks dwunastniczo-żołądkowy może przyczynić się do wystąpienia objawów zapalenia trzustki.

Kiedy udać się do lekarza?

Pojawienie się objawów ze strony przewodu pokarmowego, które mogą wskazywać na refluks, powinno zostać skonsultowane z lekarzem. Dolegliwości te wcale nie muszą oznaczać żadnych poważnych schorzeń, warto jednak się zbadać.

Przyczyny cofania się żółci

Wyróżnia się liczne przyczyny zalegania żółci w żołądku. Wcześniej była już mowa o tym, że do refluksu żółciowego predysponują zabiegi w obrębie układu pokarmowego, m.in. usunięcie pęcherzyka żółciowego. Jakie są inne znane przyczyny żółci w żołądku?

Zaburzenia anatomiczne

Dużo żółci w żołądku może się gromadzić wskutek zaburzenia czynności zwieracza odźwiernika (jest to mięsień oddzielający żołądek od dwunastnicy) oraz nieprawidłowej perystaltyki jelit. Ponadto przyczyną może być zniekształcenie żołądka (np. związane z obecnością wrzodów), przez co odpływ żółci jest utrudniony. Refluks żółciowy może też pojawić się w wyniku dysfunkcji zwieracza Oddiego, który odpowiada za kontrolowanie przepływu żółci z pęcherzyka do dwunastnicy.

Czynniki dietetyczne

Jako przyczyny zalegania żółci w żołądku trzeba wskazać otyłość i nadwagę, a także niezdrową dietę, która jest bogata w tłuszcze i pikantne potrawy. Ponadto powstawaniu refluksu żółciowego sprzyja palenie papierosów i nadużywanie alkoholu. Czynniki te mogą powodować czynnościową niewydolność odźwiernika. Dość powszechnym zjawiskiem jest to, że u wielu osób pojawia się żółć w żołądku po alkoholu, co objawia się wymiotami z żółcią.

Choroby współistniejące

Zaleganie żółci w żołądku bardzo często współwystępuje z innymi jednostkami chorobowymi, np. chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy lub z zapaleniem trzustki, cukrzycą i nowotworami. Warto podkreślić, że nie u każdego chorego można wskazać, dlaczego dochodzi do zalegania żółci w żołądku.

Diagnostyka refluksu żółciowego 

Objawy żółci w żołądku nie są na tyle charakterystyczne, aby zdiagnozować schorzenie wyłącznie na podstawie ich występowania. Często się zdarza, że chory nie obserwuje u siebie żadnych symptomów, więc nie szuka pomocy lekarskiej, a o problemie dowiaduje się przy okazji profilaktycznie wykonywanej gastroskopii. Jak wygląda prawidłowa diagnostyka refluksu żółciowego?

Badania diagnostyczne

Jednym z podstawowych badań w diagnostyce schorzeń układu pokarmowego jest gastroskopia, jednak są badania, które pozwalają na dużo dokładniejszy ogląd sytuacji, gdy podejrzewany jest nadmiar żółci w żołądku. Jednym z nich jest test HIDA. Polega on na tym, że pacjent wraz z posiłkiem połyka znacznik radioizotopowy, który śledzi przepływ treści pokarmowej w przewodzie pokarmowym. Po takim posiłku wykonuje się zdjęcia radiologiczne jamy brzusznej, dzięki czemu można ocenić, czy treść dwunastnicy cofa się do żołądka.

Ponadto można również wykonać badanie Bilitec. Pozwala ono na długoterminowy pomiar ilości żółci w żołądku. Jest to możliwe dzięki założonej cienkiej sondzie nosowo-żołądkowej, która jest podłączona z urządzeniem rejestrującym zmiany w stężeniu żółci w żołądku w ciągu doby. Często zlecana jest też pH-metria 24-godzinna. Jej zadaniem jest pomiar poziomu kwasowości w różnych częściach przewodu pokarmowego. Daje to odpowiedź na pytanie, jak często pojawia się żółć w żołądku i przełyku.

Różnicowanie z innymi chorobami

Dokładna diagnostyka jest konieczna ze względu na to, że zaleganie żółci w żołądku może przypominać inne schorzenia układu pokarmowego, m.in. wspominany już refluks żołądkowo-przełykowy.

Konsultacje specjalistyczne

Osoby odczuwające objawy nadmiaru żółci w żołądku powinny jak najszybciej zgłosić się do gastrologa (gastroenterologa) w celu rozpoczęcia szczegółowej diagnostyki oraz leczenia. W niektórych przypadkach konieczna może być także konsultacja z innymi specjalistami, np. z chirurgiem.

Metody leczenia zalegania żółci na żołądku 

Nadmiar żółci w żołądku może mieć bardzo poważne konsekwencje, dlatego trzeba rozpocząć odpowiednie leczenie. Jak wyleczyć żółć w żołądku? Zazwyczaj lekarze zalecają specjalnie dobrane środki, które należy połączyć z odpowiednią dietą oraz zmianą stylu życia. Co neutralizuje żółć w żołądku?

Farmakoterapia

Jaki lek na żółć w żołądku jest najlepszy? Są różne grupy leków, które mogą przynieść poprawę – zmniejszyć objawy i ograniczyć ryzyko powikłań. Do wyboru są leki prokinetyczne (m.in. metoklopramid, itopryd). Ich działanie polega na przyspieszaniu perystaltyki przewodu pokarmowego. Są też pochodne kwasu alginowego (m.in. alginian magnezu zawarty w preparacie Gastrotuss), które neutralizują żółć w żołądku, dodatkowo izolują ją od błony śluzowej.

Pomocne są leki zmieniające skład żółci (m.in. kwas ursodeoksycholowy). Wpływają one na izolowanie bardziej toksycznych składników żółci oraz ograniczają ich kontakt ze śluzówką. To nie wszystkie sposoby na to, jak zlikwidować żółć w żołądku. Zastosowanie w tym celu znajdą też inhibitory pompy protonowej (np. tabletki na zgagę z omeprazolem), które redukują wydzielanie kwasu solnego, przez co zwiększają pH w żołądku, a to przekłada się na zmniejszenie toksyczności żółci.

Należy dodać, że leczenie farmakologiczne nie zawsze przynosi oczekiwane rezultaty, dlatego u osób po zabiegu usunięcia pęcherzyka żółciowego lub usunięcia części żołądka stosuje się leczenie chirurgiczne. Taki zabieg polega na modyfikowaniu fragmentu jelita tak, aby odsunąć ujście dróg żółciowych jak najdalej od żołądka, co zapobiegnie cofaniu się żółci także wtedy, gdy perystaltyka układu pokarmowego jest spowolniona lub praca odźwiernika żołądka jest zaburzona.

Leczenie naturalne

Jak leczyć żółć w żołądku? Wspomagająco można sięgać po metody naturalne. Sprawdzą się zioła w tabletkach oraz zioła sypkie przeznaczone do przygotowywania naparów. Objawy żółci w żołądku pomoże łagodzić m.in. rumianek, melisa, kminek, lukrecja, prawoślaz lekarski, podbiał pospolity, nagietek lekarski. Ulgę może przynieść mięta oraz imbir.

Trzeba też wspomnieć o siemieniu lnianym. Spożywanie kisielu lub naparu z nasion lnu działa ochronnie na śluzówkę żołądka i przełyku, powleka ją warstwą zabezpieczającą przed szkodliwym działaniem kwasów żołądkowych i żółciowych. Siemię lniane to też źródło błonnika, który wpływa na przyspieszenie pasażu pokarmów przez jelita. Dodatkowo jako wsparcie dla perystaltyki jelit polecane są probiotyki.

Zmiana stylu życia

Niezależnie od przyczyny zalegania żółci w żołądku potrzebna jest zmiana stylu życia. W ten sposób można wyeliminować wiele czynników nasilających dolegliwości. Nie chodzi tylko o to, aby zrezygnować z używek i zadbać o dietę. Ważna jest też codzienna aktywność fizyczna o umiarkowanym nasileniu, która pomaga regulować perystaltykę przewodu pokarmowego, a także poprawia przepływ żółci.

Trzeba ponadto pilnować ilości wypijanej wody. Prawidłowe nawodnienie organizmu korzystnie wpływa na proces produkcji żółci. Dwa słowa należy też powiedzieć w temacie żółć w żołądku a stres. Stres negatywnie oddziałuje na wiele procesów zachodzących w organizmie, dlatego istotne jest, aby ograniczyć jego wpływ. Można to zrobić, np. wprowadzając w życie różne techniki oddechowe lub medytacje.

Dieta w refluksie żółciowym

Jak neutralizować żółć w żołądku metodami niefarmakologicznymi? Najlepsze domowe sposoby na żółć w żołądku to zmiany w codziennej diecie. To, co zjadamy, ma ogromny wpływ na to, czy pojawi się za dużo żółci w żołądku. Leki zapewniają skuteczne działanie, ale jeśli nie będzie przestrzegana specjalna dieta, to cały trud pójdzie na marne.

Dieta powinna być lekkostrawna, trzeba unikać potraw, które są ciężkostrawne i długo zalegają w układzie pokarmowym. Mowa o smażonym mięsie, roślinach strączkowych, grzybach, słodyczach i wyrobach cukierniczych. Nie powinno się spożywać ostrych przypraw, produktów wędzonych, gazowanych napojów, kawy i alkoholu. Należy ograniczyć tłuszcze (głównie zwierzęce) i węglowodany (głównie cukry proste), a zwiększyć podaż białka. Ważne jest to, aby jeść regularnie – 5 razy co 2-3 godziny posiłki o niewielkiej objętości. Dania należy przygotowywać na parze, piec lub dusić.

Co jeść na żółć w żołądku? Jako źródło białka wskazane jest chude mięso (kurczak, indyk, cielęcina), chude wędliny drobiowe, chude ryby, chude mleko i chudy nabiał. Ponadto zalecane są warzywa i owoce oraz produkty zbożowe, np. pieczywo typu graham.

Nadmiar żółci w żołądku może być groźny, gdyż prowadzi do żółciowego zapalenia żołądka. Z tego powodu pojawienie się takich objawów jak ból brzucha, zgaga lub wymioty z żółcią powinno zostać skonsultowane z lekarzem. Leczenie refluksu żółciowego polega na stosowaniu leków oraz na trzymaniu lekkostrawnej, wysokobiałkowej diety.

Autor wpisu: mgr farm. Katarzyna Borowiec, i-Apteka.pl Farmaceutka z niemałym już doświadczeniem. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia, opieka farmaceutyczna.