Żywe kultury bakterii – to warto o nich wiedzieć!
15.05.2024Światowa Organizacja Zdrowia definiuje żywe kultury bakterii, czyli probiotyki, jako żywe drobnoustroje, które podawane w odpowiednich ilościach wywierają korzystne działanie zdrowotne na gospodarza. Żywe kultury bakterii można znaleźć np. w fermentowanych produktach mlecznych oraz preparatach probiotycznych dostępnych w aptece. Jak wygląda wpływ żywych kultur bakterii na zdrowie człowieka? Jakie są wskazania do stosowania probiotyków?
Spis treści:
- Żywe kultury bakterii – definicja
- Gdzie znajdują się żywe kultury bakterii?
- Jakie znaczenie dla zdrowia mają żywe kultury bakterii?
- Jak włączyć żywe kultury bakterii do swojej diety?
- Jak wybierać produkty z żywymi kulturami bakterii?
- Czy istnieją przeciwwskazania do stosowania produktów wzbogaconych o żywe kultury bakterii?
Żywe kultury bakterii – definicja
WHO, czyli Światowa Organizacja Zdrowia, podaje taką definicję żywych kultur bakterii – są to żywe drobnoustroje, które podawane w odpowiednich ilościach wywierają korzystny efekt zdrowotny u gospodarza. Żywe kultury bakterii powszechnie nazywane są też probiotykami i preparatami osłonowymi. Liczne szczepy bakterii probiotycznych naturalnie zasiedlają przewód pokarmowy człowieka, wspierając utrzymanie równowagi mikroflory jelitowej. Szczepy probiotyczne przyczyniają się do hamowania namnażania bakterii chorobotwórczych oraz uczestniczą w biosyntezie wielu witamin – B1, B6, B12, K i kwasu foliowego. Pomagają odbudować nabłonek jelitowy oraz wspierają procesy trawienia i wchłaniania składników odżywczych, poprawiają również perystaltykę jelit.
Probiotyki pozwalają utrzymać prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Ponadto wspierając zdrowie jelit, mają niebagatelny wpływ na cały organizm, m.in. wspomagają układ odpornościowy. Fakt, że podczas antybiotykoterapii naturalna flora jelitowa „znika”, wybijana wraz z patogenami przez antybiotyki, jest powszechnie znany. Dlatego dla coraz większego grona osób sięganie po preparaty osłonowe podczas antybiotykoterapii oraz po jej zakończeniu jest standardem. Pozwala to zminimalizować szkodliwe skutki leczenia, wspiera organizm oraz wzbogaca zaburzoną florę bakteryjną jelit.
Które żywe kultury bakterii są najkorzystniejsze dla organizmu? Są to głównie bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, a ponadto niektóre gatunki Streptococcus, Lactococcus i Enterococcus. Dodatkowo jako probiotyki stosuje się także drożdże Saccharomyces cerevisiae ssp boulardii. Warto wiedzieć, że najlepiej przebadanym szczepem bakterii probiotycznych jest szczep Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103), który zawarty jest m.in. w suplemencie diety Dicoflor krople.
Gdzie znajdują się żywe kultury bakterii?
Oprócz tego, że żywe kultury bakterii zamieszkują naturalnie nasze jelita, to wiele szczepów bakterii probiotycznych można znaleźć w fermentowanych produktach mlecznych, takich jak np. jogurt naturalny, kefir czy maślanka. Zawartość żywych kultur bakterii wynika bezpośrednio z procesu, w jakim powstają te produkty, czyli zaszczepienia mleka wyselekcjonowanymi bakteriami probiotycznymi, które przeprowadzają proces fermentacji laktozy (cukru mlecznego).
Ponadto żywe kultury bakterii występują w aptecznych preparatach – lekach, środkach specjalnego przeznaczenia medycznego i suplementach diety. Produkty te określa się jako probiotyki. Czasem można też spotkać się z nazwą synbiotyk, jest to preparat, który zawiera w składzie bakterie probiotyczne oraz prebiotyk, czyli pożywkę dla bakterii.
Jakie znaczenie dla zdrowia mają żywe kultury bakterii?
Dlaczego żywe kultury bakterii są ważne dla naszego zdrowia? Jest to związane m.in. z ich zdolnością do przejściowej kolonizacji przewodu pokarmowego oraz do produkcji substancji o działaniu przeciwbakteryjnym. Ponadto w przewodzie pokarmowym konkurują z bakteriami chorobotwórczymi o pożywienie oraz uniemożliwiają im przyleganie do ścian jelita, tym samym powodują to, że wzrost patogenów zostaje zahamowany.
Wpływ żywych kultur bakterii na zdrowie jest dużo większy, w końcu ich aktywność wspomaga również prawidłową pracę układu odpornościowego oraz wspiera dobre samopoczucie. Co więcej, udowodniono, że skład mikroflory jelitowej ma znaczenie w przypadku rozwoju nadwagi i otyłości (badania wykazały, że inny skład mikrobiomu mają osoby szczupłe, a inny osoby z nadwagą i otyłością). Dodatkowo uważa się, że zaburzenia mikroflory jelitowej (dysbioza), które wywołują przewlekłe stany zapalne, sprzyjają otyłości i mogą nasilać jej objawy.
Żywe kultury bakterii pomagają utrzymać równowagę flory jelitowej, jak również wykazują właściwości ochronne i metaboliczne, m.in. wspierają metabolizm tłuszczów i zmniejszają ilość kalorii wchłanianych w jelitach. Osoby, którą są w trakcie diety odchudzającej, oprócz regularnej aktywności fizycznej, mogą stosować wspomagająco tabletki na odchudzanie z bakteriami probiotycznymi z rodzaju Lactobacillus, np. Lactobacillus rhamnosus i Lactobacillus gasseri.
Jak włączyć żywe kultury bakterii do swojej diety?
Najprostszym sposobem na włączenie żywych kultur bakterii do codziennej diety jest po prostu jedzenie naturalnych probiotyków. Wskazane są głównie fermentowane produkty mleczne – kefiry, maślanki i jogurty. Należy jednak pamiętać, żeby wybierać je w wersji bez dodatku cukru, ewentualnie dla smaku można je zmiksować z owocami sezonowymi. Chętni do eksperymentów, mogą również samodzielnie „wyprodukować” domowy jogurt. Wystarczy kupić zakwaskę do jogurtu, czyli starter z bakteriami jogurtowymi (Streptococcus thermophilus, Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus, Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium lactis). Świetnym źródłem probiotyków są też kiszonki, np. ogórki, kapusta, kimchi oraz zakwasy, np. buraczany, które również zaleca się robić samemu.
Jak wybierać produkty z żywymi kulturami bakterii?
Wybór preparatu zawierającego żywe kultury bakterii powinien być podyktowany konkretnymi potrzebami. Korzystny wpływ żywych kultur bakterii na zdrowie jest udowodniony, jednak nie każdy szczep probiotyczny wykazuje takie same właściwości. Fachowo mówi się, że ich działanie jest szczepozależne. Zdecydowanie najdokładniej przebadany został szczep Lactobacillus rhamnosus GG (LGG). Szczep ten znajduje się w suplemencie diety Dicoflor krople. Preparat przeznaczony jest do stosowania podczas antybiotykoterapii. Przyczynia się do przyspieszenia odbudowy fizjologicznej mikroflory przewodu pokarmowego i pomaga zapobiegać wystąpieniu ostrej biegunki poantybiotykowej. Ponadto wspiera leczenie biegunki infekcyjnej. Szczep LGG można stosować nie tylko u osób dorosłych, ale i u młodzieży, dzieci i niemowląt.
Oprócz przeznaczenia, czyli tego, czy chcemy kupić preparaty osłonowe, suplementy na układ pokarmowy czy tabletki na odchudzanie, na co jeszcze trzeba zwracać uwagę? Istotna jest jakość i bezpieczeństwo szczepu, który znajduje się w preparacie. Na liście składników muszą widnieć trzyczłonowe nazwy zastosowanych bakterii określające rodzaj, gatunek i oznaczenie literowo-cyfrowe szczepu, np. Lactobacillus rhamnosus GG. Znaczenie ma również ilościowa zawartość bakterii oraz to, czy ich działanie zostało potwierdzone w badaniach klinicznych.
Czy istnieją przeciwwskazania do stosowania produktów wzbogaconych o żywe kultury bakterii?
Uważa się, że produkty wzbogacane o żywe kultury bakterii są stosunkowo bezpieczne i nie ma zbyt wielu przeciwwskazań do ich stosowania. Zasadniczo nie są one wskazane dla osób z upośledzonym funkcjonowaniem układu immunologicznego. Bez konsultacji z lekarzem nie powinny być stosowane u kobiet w okresie ciąży oraz u osób z chorobami przewlekłymi, zakaźnymi i autoimmunologicznymi oraz u osób przyjmujących niektóre leki, m.in. leki immunosupresyjne. Mimo że wpływ żywych kultur bakterii na zdrowie jest znaczący, to niekoniecznie trzeba stosować probiotyki codziennie. Są one raczej zalecane w przypadku określonych problemów.
Na co dzień polecane jest dbanie o równowagę mikroflory jelitowej za pomocą zdrowego trybu życia – diety i aktywności fizycznej. Należy stosować zrównoważoną i zbilansowaną dietę, unikać żywności wysokoprzetworzonej, a także używek – alkoholu i papierosów. Szczególne miejsce w jadłospisie powinny mieć naturalne probiotyki, jak również prebiotyki, które wspomagają wzrost dobroczynnych bakterii w jelitach. Prebiotykiem jest m.in. błonnik i inulina, fruktooligosacharydy i galaktooligosacharydy, a ich źródłami – cebula, czosnek, por, kasze, orzechy, ciecierzyca, fasola, szparagi, ananas, banany, żurawina i mniszek lekarski.
Kiedy stosować żywe kultury bakterii? Głównym wskazaniem jest wsparcie dla mikroflory jelitowej podczas antybiotykoterapii, a także pomoc w odbudowie zaburzonego mikrobiomu jelit. W tym celu zaleca się stosować konkretne szczepy bakteryjne. Ponadto do codziennej diety warto wprowadzić naturalne probiotyki oraz prebiotyki, które pomogą utrzymać zdrowie jelit.
