Astma a alergia – różnice i powiązania

Alergia a astma, astma a alergia – niestety nadal te pojęcia są mylone lub używane zamiennie. Należy więc podkreślić, że to dwie różne choroby, choć mogą ze sobą współwystępować. Jednym z rodzajów astmy oskrzelowej jest astma alergiczna, której towarzyszy nadwrażliwość na określone alergeny. Czym różni się astma od alergii? Co mają wspólnego? W jaki sposób można leczyć te schorzenia? 

Spis treści:

• Czym jest astma i alergia?
• Różnice między astmą a alergią
• Astma alergiczna – specyfika schorzenia
• Leczenie astmy i alergii
• Profilaktyka i życie z astmą alergiczną

Czym jest astma i alergia?

Astma jest przewlekłą chorobą układu oddechowego, przebiegającą z utrzymującym się stanem zapalnym w oskrzelach, do której rozwoju mogą doprowadzić różne czynniki. Alergia jest przewlekłą chorobą wywoływaną nieprawidłową reakcją układu odpornościowego na kontakt z alergenem, czyli z substancją, która u zdrowego człowieka nie wywołuje żadnych objawów uczuleniowych.

Definicja i mechanizm powstawania astmy

Jak zostało już wspomniane, astma jest przewlekłą chorobą układu oddechowego. W jej przebiegu charakterystyczny jest przewlekły proces zapalny, który toczy się w oskrzelach, nadreaktywność oskrzeli i zwężenie dróg oddechowych. Przebieg choroby ulega zaostrzeniu wskutek działania określonych czynników, wówczas u chorego pojawia się szereg różnych objawów, głównie napady kaszlu i duszności.

Nie wiadomo dokładnie, co wywołuje astmę. Znane są jednak czynniki, które sprzyjają zachorowaniu. Należą do nich czynniki środowiskowe, stąd też większość przypadków diagnozuje się u mieszkańców krajów wysokorozwiniętych i uprzemysłowionych. Zagrożone są osoby narażone na długotrwałą ekspozycję na zanieczyszczenia, smog, spaliny, dym papierosowy, opary toksyczne i szkodliwe substancje, a także na unoszące się w powietrzu pyłki, kurz i roztocza.

Czynnikiem ryzyka jest m.in. wcześniactwo oraz niska masa urodzeniowa. Prawdopodobieństwo tego, że rozwinie się astma u dziecka, rośnie w przypadku dzieci, których matki podczas ciąży paliły papierosy. Wiele osób zastanawia się, czy astma jest dziedziczna. Tak, z dostępnych danych wynika, że częściej chorują osoby, u których w rodzinie występowała astma. Należy jednak podkreślić, że dziedziczy się predyspozycje do zachorowania, a nie samą chorobę.

Wyodrębnia się różne rodzaje astmy – atopową i nieatopową. Astma nieatopowa to inaczej astma niealergiczna, do której rozwoju przyczyniają się np. częste infekcje dróg oddechowych (wirusowe, bakteryjne, grzybicze). Ten rodzaj astmy częściej występuje u dorosłych. Astma atopowa to astma alergiczna. Rozwija się jako następstwo alergii – głównie alergii wziewnej na pyłki, kurz, zarodniki pleśni, sierść zwierząt domowych. Astma u dziecka zwykle ma podłoże alergiczne.

W przypadku dzieci bardzo często (ale nie zawsze!) rozwój astmy jest konsekwencją tzw. marszu alergicznego, czyli przechodzenia jednej choroby alergicznej w inną. Zazwyczaj u dzieci marsz alergiczny zaczyna się od alergii pokarmowej, która przechodzi w atopowe zapalenie skóry, później atopowe zapalenie skóry przekształca się w alergiczny nieżyt nosa, a ten finalnie przechodzi w astmę alergiczną.

Rodzaje alergii i ich charakterystyka

Alergia może mieć różne oblicza. Może być wywoływana przez różne alergeny, a tym samym może dawać inne objawy. Jednym z rodzajów alergii jest alergia wziewna, w przebiegu której reakcję uczuleniową wywołują alergeny zewnętrzne (pyłki m.in. drzew i traw oraz zarodniki pleśni) oraz wewnętrzne, inaczej domowe (np. roztocza kurza domowego, sierść zwierząt domowych, pleśń). Alergia wziewna może mieć charakter sezonowy lub całoroczny.

W przypadku alergii pokarmowej objawy pojawiają się po zjedzeniu alergizujących produktów, m.in. mleka, jaj, ryb, skorupiaków, soi, orzechów, w tym orzeszków ziemnych. Alergik może wówczas odczuwać ból brzucha, wzdęcia, biegunki, może też dojść do opuchlizny ust. Uczulenie może przybrać postać alergii kontaktowej (tzw. wyprysk kontaktowy). Objawia się ona wysypką, pokrzywką, rumieniem, świądem, łuszczeniem się naskórka po kontakcie m.in. z niklem, kobaltem, lateksem, niektórymi składnikami kosmetyków i środków czyszczących.

Powiązania między astmą a alergią

Astma oskrzelowa a alergia – to dwa różne schorzenia, jednakże mogą one być ze sobą powiązane i często współwystępują. Czy alergia może przejść w astmę? Tak, często się zdarza, że nieleczona alergia wziewna prowadzi do astmy alergicznej. Alergeny wywołujące alergię wziewną, np. pyłki, sierść zwierząt domowych, kurz, mogą wyzwalać rozwój astmy u osób, u których występują predyspozycje genetyczne. Ponadto alergeny mogą nasilać jej objawy.

Różnice między astmą a alergią

Co można powiedzieć w kwestii astma a alergia? Jeśli chodzi o to, co je odróżnia, to trzeba zwrócić  uwagę na jedną bardzo ważną rzecz. Główna różnica między astmą a alergią polega na tym, że alergia nie przyczynia się do uszkodzeń w układzie oddechowym, co innego astma. U astmatyków stwierdza się trwałe zmiany w drogach oddechowych, obserwuje się m.in. włóknienia, przerost mięśni gładkich i komórek błony śluzowej. To właśnie te powikłania wpływają na to, że u osób chorych na astmę pojawiają się poważne problemy z oddychaniem.

Charakterystyczne objawy astmy

Za najbardziej charakterystyczne objawy astmy uznaje się m.in. napady uporczywego kaszlu, który pojawia się głównie nocą – jest to kaszel suchy, bez odkrztuszania, duszność, trudności z oddychaniem, zwłaszcza problemy ze „złapaniem” głębokiego oddechu, świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej, szybszą męczliwość, przyspieszone bicie serca. Dodatkowo przy astmie alergicznej mogą pojawiać się objawy alergiczne.

Typowe objawy alergii

Uczulenie może mieć różne postaci, jednak w temacie alergia a astma najistotniejsza wydaje się alergia wziewna. Objawia się ona m.in. napadowym kichaniem, cieknącym katarem, zatkanym nosem, kaszlem, drapaniem w gardle, dusznościami, zaczerwienieniem, swędzeniem i łzawieniem oczu, a także wysypką. Świszczący oddech przy alergii może wskazywać na to, że u chorego rozwinęła się astma.

Jak odróżnić napady astmy od reakcji alergicznej?

Czy astma to alergia? Niektóre objawy astmy i alergii mogą być ze sobą mylone. Jak odróżnić astmę od alergii? W przebiegu astmy objawy dotyczą głównie dolnego układu oddechowego, przy alergii dolegliwości pojawiają się w obrębie nosa, oczu i skóry. Objawy alergiczne występują w kontakcie z alergenami. Objawy astmy mogą pojawiać się nie tylko w reakcji na alergeny, czynnikiem wyzwalającym może być wysiłek fizyczny, zimne powietrze, silne emocje lub stres.

Astma alergiczna – specyfika schorzenia

Astma alergiczna ma podłoże alergiczne, co oznacza, że ataki kaszlu i duszności pojawiają się wskutek ekspozycji na alergeny. W sytuacji, gdy dojdzie do ataku astmy, należy szybko działać, czyli przerwać kontakt z alergenem i zastosować odpowiednie leki, obowiązkowo chorzy muszą mieć przy sobie inhalator na astmę. Trzeba podkreślić, że nieleczona astma może się stopniowo zaostrzać, a występujące napady duszności mogą zagrażać życiu.

Czynniki wywołujące

Najbardziej – aż dziewięciokrotnie – ryzyko zachorowania na astmę alergiczną zwiększa alergiczny nieżyt nosa, a ponadto atopowe zapalenie skóry. Jako czynniki wywołujące zaostrzenie astmy wymienia się roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt, pyłki oraz pleśń. Według badań za główne alergeny uczulające u osób z astmą alergiczną uważa się roztocza oraz alergeny kota.

Przebieg choroby

Astma ma charakter napadowy, po kontakcie z czynnikiem wyzwalającym dochodzi do niekontrolowanego skurczu i zwężenia światła oskrzeli, co utrudnia lub uniemożliwia przepływ powietrza. Atak astmy może trwać kilka minut lub kilka godzin, po ustąpieniu objawów oddech wraca do normy. Zarówno częstotliwość, jak i nasilenie ataków są kwestią indywidualną. U niektórych osób napady astmy są łagodne, ledwo odczuwalne, u innych trudności w oddychaniu utrzymują się stale.

Diagnostyka astmy alergicznej

Alergię diagnozuje się na podstawie testów z krwi oraz testów skórnych. Jak wygląda rozpoznanie astmy? W przypadku podejrzenia astmy konieczna jest wizyta u pulmonologa, który zleci test na astmę. Kluczowym badaniem jest spirometria, czyli czynnościowe badanie układu oddechowego. Ponadto wykonuje się pulsoksymetrię, badanie zmienności szczytowego przepływu wydechowego oraz RTG klatki piersiowej. Rozpoznanie astmy alergicznej wymaga także wykonania testów na alergię, aby ustalić uczulający alergen.

Leczenie astmy i alergii

Zarówno astma, jak i alergia wymagają odpowiedniego leczenia. Należy jednak podkreślić, że astma jest nieuleczalna, a w jej leczeniu leki należy stosować cały czas. Dodatkowo należy unikać czynników wyzwalających i nasilających objawy. W leczeniu alergii po leki sięga się tylko wtedy, gdy pojawiają się objawy. Kluczowym elementem terapii jest też unikanie alergenów. Nie ma w 100% skutecznego leczenia przyczynowego alergii, choć u niektórych osób dobre efekty daje odczulanie, czyli immunoterapia swoista.

Leki rozszerzające oskrzela

Jeśli chodzi o leki na astmę alergiczną, to jednymi z najważniejszych są środki rozszerzające oskrzela, które ułatwiają oddychanie. Przy występowaniu napadów duszności oraz kaszlu wskazane są beta-mimetyki krótko działające i długo działające oraz antycholinergiki.

Preparaty przeciwzapalne

W leczeniu astmy podstawę stanowią glikokortykosteroidy wziewne. Działają one przeciwzapalnie, wpływają na poprawę funkcji płuc, zmniejszają częstość, a także nasilenie zaostrzeń astmy. Są niezwykle skuteczne, jednocześnie dzięki podaniu bezpośrednio do oskrzeli, właściwie nie powodują ogólnoustrojowych skutków ubocznych, w odróżnieniu od sterydów dożylnych i doustnych. Charakterystyczną metodą podania leków jest inhalator na astmę. W jednym inhalatorze zazwyczaj łączy się różne leki na astmę – leki rozkurczające oskrzela oraz glikokortykosteroidy.

Znamy już odpowiedź na pytanie, czy z alergii może być astma. Skoro jest to możliwe, to trzeba wiedzieć, że w leczeniu astmy alergicznej stosuje się także leki na alergię. Często chorych poddaje się też odczulaniu. Immunoterapia swoista pomaga zmniejszać nasilenie objawów i stopień nadreaktywności oskrzeli, ponadto wpływa na ograniczenie liczby stosowanych leków niezbędnych do kontrolowania choroby. Należy przy tym pamiętać, że odczulanie nie jest w stanie odwrócić zmian w oskrzelach!

Leki przeciwalergiczne

W leczeniu alergii wskazane są leki przeciwhistaminowe – głównie II i III generacji, m.in. tabletki na alergię oraz syropy na alergię z cetyryzyną, bilastyną lub desloratadyną. W zależności od występujących objawów stosuje się też krople do oczu na alergię (łagodzą m.in. swędzenie i zaczerwienienie oczu), krople do nosa na alergię (łagodzą m.in. obrzęk śluzówki nosa i ograniczają kichanie), maści i kremy na skórę (np. zmniejszają rumień i świąd). Przy bardzo nasilonych objawach lekarz może zlecić glikokortykosteroidy – doustnie, donosowo, a także do oczu lub na skórę.

Profilaktyka i życie z astmą alergiczną

Życie osób z astmą alergiczną nie jest proste. Wymaga ścisłego przestrzegania zaleceń lekarza w kwestii stosowania leków, a przede wszystkim unikania czynników wyzwalających. Warto jednak podkreślić, że chorzy na astmę (lub na alergię), którzy realizują wskazania lekarza, mogą całkiem normalnie funkcjonować.

Oprócz tradycyjnego leczenia polecane jest leczenie wspomagające. Wskazana jest m.in. ziołoterapia (przy czym możliwość picia naparów należy skonsultować z lekarzem). Co na astmę alergiczną? Polecane są takie zioła do picia jak np. babka lancetowata, tymianek, lukrecja, szałwia, mięta i pączki sosny zwyczajnej.

Unikanie czynników wyzwalających

Astma od alergii powinna być traktowana tak samo jak każda choroba o podłożu alergicznym, oznacza to, że podstawą leczenia musi być unikanie alergenów, a także wszystkich innych czynników wyzwalających. Po tym jak zostaną zdiagnozowane uczulające alergeny, należy rozpocząć z nimi „walkę”. Z uwagi na to, że najistotniejsza jest tu kwestia – alergia wziewna a astma, to u większości astmatyków najważniejsze jest śledzenie kalendarza pylenia, ograniczanie pobytu na zewnątrz, gdy w powietrzu jest dużo pyłków, stosowanie oczyszczaczy powietrza, utrzymywanie porządku, usunięcie z domu firan, zasłon, dywanów i koców, gdyż gromadzą one kurz.

Dodatkowo zaleca się ograniczyć wpływ stresu, unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, unikać dymu papierosowego (rozpoznanie astmy jest wskazaniem do natychmiastowego rzucenia palenia). Ważne jest też wzmacnianie odporności. Nie można nie wspomnieć, że astma wymaga wprowadzenia jeszcze kilku innych zmian, np. osoby otyłe, które są bardziej narażone na rozwój astmy, muszą koniecznie zmniejszyć masę ciała!

Monitoring stanu zdrowia

Każdy astmatyk powinien być pod opieką lekarza – pulmonologa, a w przypadku alergii atopowej także alergologa. Chory musi monitorować swój stan zdrowia i chodzić na regularne wizyty. Ogromnym ułatwieniem jest stosowanie pulsoksymetrów, które pomagają ocenić poziom saturacji, czyli natlenienia krwi oraz tzw. mierników szczytowego przepływu powietrza (pikflometrów).

Rehabilitacja oddechowa

Zmiany, jakie z czasem zachodzą w oskrzelach, obniżają jakość życia, dlatego oprócz leczenia wskazane jest korzystanie z ćwiczeń rehabilitacyjnych. Zalecane są specjalne ćwiczenia oddechowe, które pomagają zwiększać sprawność oddechową, kontrolować objawy i ograniczać częstość ataków. Do takich ćwiczeń zalicza się rozciąganie mięśni oddechowych oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie przepony i mięśnie międzyżebrowe.

Astma alergiczna jest rodzajem astmy oskrzelowej. Rozwija się ona na podłożu alergicznym, w odróżnieniu od astmy nieatopowej. Jest to przewlekła choroba przebiegająca ze stanem zapalnym oskrzeli. Co na astmę alergiczną? Leczenie polega na stosowaniu różnych rodzajów leków. Wskazane są leki na astmę oraz leki na alergię.

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.