Chroniczny kaszel - czym jest, co może oznaczać i jak go wyleczyć?
25.06.2023Kaszel jest odruchem obronnym organizmu, pojawia się w wyniku podrażnienia błony śluzowej układu oddechowego. Zwykle ustępuje po kilku dniach leczenia. Niektórych może jednak męczyć kaszel chroniczny, czyli taki utrzymujący się dłużej niż 8 tygodni. Jakie są przyczyny przewlekłego kaszlu? Jakie są skuteczne sposoby leczenia tego uciążliwego objawu?
Spis treści:
- Chroniczny kaszel – co to jest?
- Jakie mogą być przyczyny chronicznego kaszlu?
- Jak objawia się chroniczny kaszel?
- W jaki sposób leczyć chroniczny kaszel?
Chroniczny kaszel – co to jest?
Warto najpierw wytłumaczyć, że kaszel sam w sobie nie jest chorobą, a jedynie objawem, który może występować w przebiegu różnych infekcji i chorób. Może również pojawić się jako reakcja organizmu na podrażnienie błony śluzowej układu oddechowego przez takie czynniki jak suche powietrze, dym papierosowy, smog. Choć przyczyn kaszlu jest zdecydowanie więcej, w dodatku niekoniecznie są one związane z układem oddechowym, ale o tym za chwilę.
Wyróżnia się różne rodzaje kaszlu ze względu na długość trwania. Jest to kaszel ostry, podostry i przewlekły. Kaszel ostry trwa do 3 tygodni, a podostry od 3. do 8. tygodni. Gdy kaszel infekcyjny znika po kilku dniach, nie powinien być powodem do niepokoju. Jeśli jednak kaszel utrzymuje się dłużej – ponad 8 tygodni, wówczas należy zgłosić się do lekarza, aby znaleźć jego przyczynę. Chroniczny kaszel może mieć wiele przyczyn, aby się go pozbyć, trzeba wdrożyć odpowiednie leczenie.
| Rodzaj kaszlu | Czas trwania | Charakterystyka |
|---|---|---|
| Kaszel ostry | Do 3 tygodni | Występuje zwykle jako objaw infekcji wirusowych lub bakteryjnych, ustępuje po kilku dniach. |
| Kaszel podostry | Od 3 do 8 tygodni | Często występuje po infekcji, może być związany z dłuższym procesem regeneracji błony śluzowej. |
| Kaszel przewlekły (chroniczny) | Ponad 8 tygodni | Może mieć różnorodne przyczyny, w tym choroby przewlekłe układu oddechowego, refluks, alergie lub inne schorzenia. |
Jakie mogą być przyczyny chronicznego kaszlu?
Jeśli chodzi o kaszel chroniczny, to nie jest on związany wyłącznie ze schorzeniami w obrębie układu oddechowego, choć faktycznie są one jego najczęstszą przyczyną. Wśród nich wymienia się przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, przewlekły nieżyt oskrzeli, astmę oskrzelową, rozstrzenie oskrzeli, krztuśca, przebyte infekcje wirusowe (chroniczny kaszel po infekcji wirusowej związany jest z uszkodzeniem nabłonka dróg oddechowych i nadreaktywnością oskrzeli), raka płuc, gruźlicę, włóknienie płuc, przewlekłe zapalenie zatok. Ponadto chroniczny kaszel u dziecka może pojawiać się w wyniku wad genetycznych układu oddechowego (np. przetoka przełykowo-tchawicza, laryngomalacja, rozszczep krtani), a także w przebiegu mukowiscydozy.
Bardzo często chroniczny kaszel u dorosłego spowodowany jest refluksem żołądkowo-przełykowym (odruch kaszlowy prowokowany jest przez cofanie się treści żołądkowej do przełyku). Może on być również objawem chorób serca, np. jego niewydolności lub reumatoidalnego zapalenia stawów. Dodatkowo chroniczny kaszel u dorosłego jest skutkiem ubocznym stosowania takich leków jak leki na nadciśnienie oraz beta-blokery (m.in. leki na jaskrę, leki na chorobę wieńcową). Do innych, mniej oczywistych, przyczyn kaszlu chronicznego zalicza się m.in. alergie wziewne, np. na pyłki, kurz i sierść zwierząt domowych. Ponadto wiele osób cierpi na chroniczny kaszel, gdyż są stale narażone na ekspozycję na smog i inne zanieczyszczania powietrza oraz na różnego rodzaju substancje drażniące, w tym dym papierosowy.
Winowajcą kaszlu chronicznego może być chrapanie i bezdech senny, wrodzona polineuropatia czuciowa, niedoczynność tarczycy, przerost migdałka gardłowego, zalegająca woskowina w przewodach słuchowych zewnętrznych. Koniecznie trzeba też wspomnieć o kaszlu psychogennym. Jest to kaszel chroniczny nasilający się w sytuacjach stresowych.
Jak objawia się chroniczny kaszel?
Jak już wcześniej zostało wspomniane, kaszel chroniczny to kaszel, który utrzymuje się ponad 8 tygodni. Może to być kaszel mokry (produktywny, umożliwiający usunięcie zalegającej wydzieliny oskrzelowej z dróg oddechowych) lub suchy (nieproduktywny), niemal zawsze jest uporczywy, dławiący i uciążliwy. Występowanie konkretnych objawów ma związek z przyczyną kaszlu. Inaczej kaszle astmatyk, inaczej osoba z refluksem, jeszcze inaczej chory na raka płuc. Charakter kaszlu w wielu przypadkach pozwala określić źródło problemów. Przy przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc pojawia się chrypka z mokrym kaszlem i odkrztuszaniem plwociny nasilającym się rano. Również rano najbardziej daje o sobie znać przewlekły nieżyt oskrzeli z kaszlem produktywnym i okresową dusznością.
Napadowy kaszel suchy w nocy lub po wysiłku jest charakterystyczny dla astmy oskrzelowej. W rozstrzeniu oskrzeli pojawia się natomiast kaszel z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny. Chroniczny kaszel w przypadku osób chorych na raka płuc przebiega z odkrztuszaniem krwi, bólami w klatce piersiowej i dusznością. Kaszel chroniczny związany z przewlekłym zapaleniem zatok spowodowany jest spływającą po tylnej ścianie gardła wydzieliną z nosa, która podrażnia śluzówkę. Kaszel krztuścowy może się utrzymywać kilka miesięcy, jest to suchy kaszel napadowy, nierzadko powodujący wymioty i wybroczyny na skórze, któremu towarzyszy świszczący wdech (przypominający pianie koguta).
Kaszel chroniczny jest jedną z częstszych dolegliwości w przebiegu chorób serca. Zwykle występuje w nocy lub podczas wypoczynku w pozycji leżącej w ciągu dnia. Towarzyszy mu duszność i niska tolerancja na wysiłek. Kaszel nerwicowy może dawać różne objawy, zwykle diagnozuje się go po wykluczeniu wszystkich innych możliwych przyczyn. Może objawiać się lekkim odchrząkiwaniem lub pokasływaniem albo wręcz przeciwnie – męczącym kaszlem napadowym. Kaszel psychogenny może utrzymywać się w stanach przewlekłego stresu, zdarza się, że towarzyszy nerwicy lękowej i zaburzeniom psychicznym.
W jaki sposób leczyć chroniczny kaszel?
Proces leczenia uzależniony jest od przyczyny kaszlu przewlekłego. Dlatego najważniejsze jest postawienie właściwej diagnozy. Zwykle lekarze na podstawie wywiadu, obserwowanych objawów i osłuchiwania są w stanie postawić diagnozę. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości oraz przy podejrzeniu potencjalnych schorzeń powodujących kaszel chroniczny rozszerza się diagnostykę m.in. o gazometrię, morfologię, stężenie markerów stanu zapalnego, badania w kierunku różnych przeciwciał, RTG klatki piersiowej, spirometrię, testy alergologiczne, bronchoskopię, tomografię komputerową, ocenę ruchomości rzęsek, badanie cytologiczne plwociny, EKG i ECHO serca, gastroskopię, w zależności od wyników dodatkowo niezbędne są konsultacje ze specjalistami, np. pulmonologiem, laryngologiem, gastroenterologiem, kardiologiem lub alergologiem.
Wśród leków zlecanych na chroniczny kaszel u dorosłego oraz na chroniczny kaszel u dziecka są m.in. leki na alergie, leki na astmę oskrzelową, antybiotyki. Zdarza się, że leczenie wymaga przeprowadzenia zabiegu oczyszczania zatok przynosowych lub wycięcia przerośniętego migdałka. W sytuacji, gdy kaszel chroniczny jest działaniem niepożądanym stosowanych leków, należy się zgłosić do lekarza, aby zmienił lekarstwa.
Oprócz leczenia przyczynowego wskazane jest stosowanie preparatów łagodzących uciążliwe objawy. Należy je dobierać w zależności od tego, czy kaszel jest suchy (leki o działaniu przeciwkaszlowym, np. butamirat, dekstrometorfan, kodeina), czy mokry (leki o działaniu wykrztuśnym, np. acetylocysteina, ambrosol). W aptece oferowane są takie produkty jak tabletki i syrop na kaszel oraz spraye do gardła. Pomocniczo można też stosować lek ziołowy Sinupret. Działa on sekretolitycznie, czyli rozrzedza wydzielinę. Dobre efekty można uzyskać, stosując inhalacje, np. roztworem soli fizjologicznej lub wody morskiej, a także olejkami eterycznymi. Dodatkowo wiele osób z powodzeniem łagodzi chroniczny kaszel domowymi miksturami jak syrop z cebuli lub młodych pędów sosny, a także naparem z siemienia lnianego. Należy jednak pamiętać, że bez znalezienia i zwalczenia przyczyny, żaden syrop na kaszel i inhalacje nie zapewnią długotrwałego rozwiązania problemu.
Kaszel chroniczny to objaw wywołany chorobami układu oddechowego, a także towarzyszący licznym schorzeniom, z którymi wcale się nie kojarzy. Przewlekle z kaszlem męczą się osoby z chorobami kardiologicznymi oraz cierpiące z powodu refluksu żołądkowo-przełykowego. Leczenie polega na wyeliminowaniu przyczyny i równoczesnym łagodzeniu objawów.
