Doskwierają Ci wymioty i wodnista biegunka? Powodem mogą być rotawirusy!
18.07.2023Rotawirusy są odpowiedzialne za większość ostrych biegunek zakaźnych diagnozowanych u dzieci do 5. roku życia. Niestety jest to wyjątkowo zaraźliwy patogen, który rozprzestrzenia się zarówno drogą pokarmową, jak i kropelkową. Choć zwykle biegunka rotawirusowa kojarzona jest jako infekcja typowo dziecięca, może też dotyczyć dorosłych. Jak objawia się rotawirusowy nieżyt żołądkowo-jelitowy? Czy zakażenie rotawirusami jest groźne? Jak je leczyć?
Spis treści:
- Czym są rotawirusy?
- Jak dochodzi do zakażenia rotawirusami?
- W jaki sposób objawia się zakażenie rotawirusami?
- Wodnista biegunka i wymioty przy zakażeniu rotawirusami – jak postępować?
- Jak zapobiegać zakażeniu rotawirusami?
Czym są rotawirusy?
Rotawirusy są zaliczane do rodziny reowirusów (Reoviridae). Wyróżnia się kilka antygenowo różnych grup tego wirusa, jednakże najczęściej biegunka rotawirusowa jest wywołana przez patogeny z grupy A (to aż 90% wszystkich infekcji). Większość pierwotnych infekcji ma miejsce między 4. a 36. miesiącem życia. Od razu trzeba dodać, że mają one najcięższy przebieg! Zakażenia rotawirusami są bardzo rozpowszechnione, uważa się, że do 5. roku życia zachoruje każde dziecko. Warto wiedzieć, że po przechorowaniu infekcji rotawirusowej organizm wytwarza częściową odporność, co jednak nie zapobiega ponownemu zachorowaniu, powoduje natomiast, że będzie miało łagodniejszy charakter.
Zwykle rotawirusy atakują dzieci, jednak zachorować można w każdym wieku, mało tego zwiększone ryzyko występuje u osób po 65. roku życia i osób z obniżoną odpornością, które dodatkowo są narażone na nasilone objawy. W naszym klimacie infekcje częściej zdarzają się w okresie zimowym i wczesnowiosennym.
W przypadku rotawirusów obserwuje się wysoką stabilność w środowisku zewnętrznym, mogą przetrwać w aktywnej formie nawet do dwóch miesięcy na powierzchni przedmiotów. Wprawdzie giną w temperaturze powyżej 60st. C, jednak dopiero po 30 minutach. To wszystko w połączeniu z długim okresem zakaźności sprawia, że są one bardzo groźne.
Jak dochodzi do zakażenia rotawirusami?
Jest kilka dróg transmisji wirusa – pokarmowa, kropelkowa, fekalno-oralna, przez bezpośredni kontakt. Źródłem zakażenia jest zawsze człowiek (także przechodzący zakażenie bezobjawowo). Do zakażenia dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobą chorą lub z jej wydzielinami, przez kontakt z zanieczyszczonymi powierzchniami (np. klamkami, kranem, zabawkami), po spożyciu wody lub żywności, w której znajdują się rotawirusy, przez wdychanie unoszących się w powietrzu cząstek wirusa.
Okres inkubacji rotawirusów jest krótki i wynosi 1-3 dni (w rzadkich przypadkach do 7 dni). Rotawirusy namnażają się intensywnie w komórkach nabłonka jelita cienkiego, co przyczynia się do obumierania komórek w górnych częściach kosmków jelitowych i upośledzenia wchłaniania. Wywołuje to silną biegunkę. Chory wraz z kałem wydala bardzo duże ilości wirusa. Proces ten zaczyna się już 2 dni przed pojawieniem się objawów, jednak szczyt następuje około 3 dni po wystąpieniu objawów. Po ustąpieniu dolegliwości chory zaraża jeszcze około dwa tygodnie, choć czasem okres ten może wydłużyć się do kilku tygodni.
W jaki sposób objawia się zakażenie rotawirusami?
Biegunka rotawirusowa może przebiegać bezobjawowo, skąpoobjawowo lub pełnoobjawowo. Jak już wcześniej zostało wspomniane, na ciężki przebieg narażone są głównie dzieci – zwłaszcza chorujące po raz pierwszy. Charakterystyczne jest to, że każda kolejna infekcja jest łagodniejsza. Główne objawy rotawirusa to tryskająca, wodnista biegunka (czasem z domieszką śluzu), wymioty (nawet do kilkunastu razy dziennie) oraz gorączka (przekraczająca 38,5st. C), ponadto nudności, ból brzucha, utrata apetytu, ból głowy, złe samopoczucie i ogólne osłabienie. W około 20-40% przypadków pojawiają się objawy typowe dla infekcji górnych dróg oddechowych. W przypadku osób dorosłych rotawirusy nie powodują zwykle tak uporczywych i wycieńczających dolegliwości jak u dzieci. Zazwyczaj infekcja ustępuje samoistnie, trwa około 3-10 dni.
Intensywna wodnista biegunka, silne wymioty i wysoka gorączka szybko prowadzą do odwodnienia organizmu. Należy podkreślić, że jest ono szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci i osób starszych. U dzieci proces odwodnienia postępuje gwałtownie, pierwszymi objawami, które wskazują na to, że organizm nadmiernie traci płyny i elektrolity, jest suchość w jamie ustnej, zmniejszone oddawanie moczu, wzmożone pragnienie, płacz bez łez, zawroty głowy, drażliwość i nerwowość, senność i apatia, zapadnięte gałki oczne, u niemowląt zapadnięte ciemiączko. Rodzice muszą zachować szczególną ostrożność, obserwować stan dziecka i nawadniać jego organizm. Jest to niezwykle ważne, gdyż skrajne odwodnienie może doprowadzić nawet do śmierci!
Wodnista biegunka i wymioty przy zakażeniu rotawirusami – jak postępować?
Zwykle objawy rotawirusa są na tyle charakterystyczne, że nie trzeba przeprowadzać dodatkowych badań diagnostycznych. Poza tym nie ma leków na rotawirusy, więc rozpoznanie nie jest niezbędne do rozpoczęcia leczenia. Rotawirusowy nieżyt żołądkowo-jelitowy leczy się objawowo. Zwykle stosuje się leki przeciwgorączkowe, leki przeciwbólowe oraz leki na biegunkę. Jednakże ważniejsze niż leczenie farmakologiczne jest uzupełnianie płynów i składników mineralnych w celu uniknięcia odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych.
Najskuteczniejsze są dostępne w aptekach doustne płyny nawadniające, zawierają one niezbędne elektrolity oraz glukozę. Oprócz nich zaleca się wodę oraz słabą herbatę. Nie należy pić soków owocowych i napojów gazowanych. Aby odpowiednio nawadniać organizm, ważne jest picie płynów powoli – małymi łykami lub łyżeczką, istotne jest podawanie porcji płynu po każdym oddaniu wodnistego stolca. Chorego, szczególnie dziecko, trzeba cały czas monitorować, czy nie zdradza objawów odwodnienia, a jeśli tak, trzeba jak najszybciej zgłosić się po pomoc medyczną.
Osoby zmagające się z zakażeniem rotawirusami mają problem ze spożywaniem normalnych posiłków, mają osłabiony apetyt, wymioty uniemożliwiają jedzenie, ponadto w wyniku osłabienia nie mają siły jeść. Głodówka nie jest jednak dobrym rozwiązaniem. Wskazane jest regularne spożywanie niewielkich lekkostrawnych posiłków, np. kleiku ryżowego, sucharków, zup jarzynowych, kisielu. Zalecany jest także odpoczynek. Wspomagająco warto stosować probiotyki. Biegunka rotawirusowa narusza równowagę mikroflory bakteryjnej jelit. Natomiast probiotyki pomagają ją odbudować. Dodatkowo bakterie Lactobacillus rhamnosus GG (znajdują się one np. w suplemencie diety Dicoflor krople) pomagają skrócić czas trwania biegunki.
Leczenie w domu jest możliwe, gdy objawy nie są nasilone. W przypadku ciężkiego przebiegu niemal zawsze konieczna jest hospitalizacja. Z wezwaniem pomocy nie można zwlekać ani chwili, gdy biegunka występuje u niemowlaka do 6. miesiąca życia, a także w przypadku, gdy dziecko jest wyraźnie osłabione i odmawia przyjmowania płynów – wtedy konieczne jest nawadnianie dożylne!
Jak zapobiegać zakażeniu rotawirusami?
Nie ma sposobu, który zagwarantowałby całkowitą ochronę przed rotawirusami. Mimo to trzeba zrobić wszystko, aby ograniczyć ryzyko zakażenia. Najważniejsze są szczepienia! Obecnie szczepionka przeciwko rotawirusom wpisana jest do kalendarza obowiązkowych szczepień ochronnych! Pierwszą dawkę należy podać niemowlakowi, zanim ukończy 12. tydzień życia, a ostatnią nie później niż w 24. tygodniu życia. Szczepienie chroni przed ciężkim przebiegiem zakażenia i koniecznością hospitalizacji. Choć zaszczepiony maluch może zachorować, ryzyko, że trafi do szpitala, będzie znikome. Szacuje się, że skuteczność szczepionki wynosi 85-98%.
Niezwykle istotnym działaniem profilaktycznym jest przestrzeganie zasad higieny. Dokładne mycie rąk to czynność, którą należy powtarzać regularnie w ciągu dnia, zawsze po skorzystaniu z toalety, po zmianie pieluchy u dziecka, po zabawie, przed jedzeniem, po kontakcie z osobami, które mogą być chore. Rodzice powinni od najmłodszych lat uczyć swoje dzieci prawidłowego mycia rąk! Ponadto należy dbać o higienę przygotowywanych posiłków.
Rotawirusy to trudny przeciwnik. Wywołują uciążliwe objawy jak wodnista biegunka i wymioty, które bardzo często prowadzą do odwodnienia. Na ciężki przebieg zakażenia najbardziej narażone są dzieci. Dorośli nie tylko chorują rzadziej, ale i infekcja jest u nich łagodniejsza.
