Gorączka – przyczyny, objawy, leczenie

Gorączka to jeden z najczęściej występujących objawów – zwłaszcza u dzieci. Towarzyszy ona wielu różnym infekcjom i chorobom. Nie zawsze jest groźna i nie zawsze wymaga stosowania leków przeciwgorączkowych. Zdarza się jednak, że temperatura ciała jest bardzo wysoka i trzeba szybko działać, aby ją zbić, w innym przypadku może dojść do poważnych komplikacji. Jak obniżyć gorączkę? 

Spis treści:

• Czym jest gorączka?
• Najczęstsze przyczyny gorączki
• Objawy towarzyszące gorączce – jak rozpoznać gorączkę?
• Kiedy gorączka jest niebezpieczna?
• Sposoby na obniżenie gorączki
• Powikłania związane z gorączką 

Czym jest gorączka?

Gorączka to stan, gdy temperatura ciała wzrasta powyżej fizjologicznej normy – jako normę uznaje się wartość 36,6st. C podczas pomiaru pod pachą (przy czym dopuszcza się odchylenie nawet około 1 stopnia). Ze względu na to, że u każdego prawidłowa temperatura ciała może być nieco inna, przyjęło się, że gorączkę, a właściwie stan podgorączkowy rozpoznaje się, gdy termometr wskazuje 37,1st. C, a faktyczną gorączkę – dopiero po przekroczeniu 38st. C. 

Mimo że gorączka utożsamiana jest z objawem chorobowym, tak naprawdę jest bardzo pożądaną reakcją organizmu. Stanowi mechanizm obronny układu odpornościowego, który jest aktywowany w sytuacji, gdy organizm jest atakowany przez bakterie, wirusy lub inne czynniki zakaźne. Mówiąc inaczej, podwyższona temperatura ciała świadczy o tym, że organizm zwalcza chorobotwórcze drobnoustroje. Wówczas przyspieszają niektóre procesy obronne takie jak np. wytwarzanie przeciwciał, jednocześnie w warunkach podwyższonej temperatury drobnoustroje wolniej się namnażają. 

Jak zatem widać, podwyższona temperatura ciała ma duże znaczenie dla procesu zwalczania infekcji, dlatego nie zawsze jest wskazane, aby od razu stosować leki przeciwgorączkowe. Paradoksalnie szybkie zbicie gorączki może jedynie przedłużyć chorobę i utrudnić powrót do zdrowia. Jeśli chory czuje się dobrze, nie jest mocno osłabiony, leczenie gorączki nie jest potrzebne. Ewentualnie można wprowadzić domowe sposoby na gorączkę, np. chłodne okłady. Kiedy gorączka jest groźna? Jeśli stan chorego się pogarsza, temperatura ciała sięga 39st. C, gwałtownie wzrasta lub długo się utrzymuje, należy jak najszybciej działać, gdyż taka sytuacja może stanowić zagrożenie dla zdrowia, jak również życia!

Najczęstsze przyczyny gorączki 

Zwykle jako przyczyny gorączki wymienia się różnego rodzaju czynniki zakaźne. Podwyższona temperatura ciała pojawia się w przebiegu infekcji o podłożu wirusowym, bakteryjnym, grzybiczym i pasożytniczym, m.in. przy przeziębieniu, grypie, zapaleniu płuc, anginie, chorobach zakaźnych, grypie żołądkowej. Czasem gorączka jest wywołana niewłaściwą reakcją układu immunologicznego, gdy organizm myśli, że jest atakowany – gdy uznaje niegroźne substancje lub własne komórki jako zagrożenie, dzieje się tak w przebiegu chorób alergicznych i chorób autoimmunologicznych. 

Gorączka może mieć również podłoże endokrynologiczne, a długo utrzymująca się podwyższona temperatura ciała może być jednym z pierwszych objawów choroby nowotworowej. Trzeba też wspomnieć, że nie zawsze da się ustalić przyczyny gorączki. Bardzo często gorączka bez wyraźnej przyczyny może pojawiać się u niemowląt, jednakże zwykle ma ona samoograniczający się charakter. Dodatkowo gorączka u dziecka zazwyczaj pojawia się podczas ząbkowania, jest także jednym z najczęstszych niepożądanych odczynów poszczepiennych. 

Objawy towarzyszące gorączce – jak rozpoznać gorączkę? 

Należy wytłumaczyć, że gorączka nie jest chorobą, jest objawem. Jednakże zwykle stan podwyższonej temperatury ciała wywołuje szereg dodatkowych dolegliwości. Należy też zaznaczyć, że wysoka gorączka może dość szybko doprowadzić do odwodnienia, co początkowo przejawia się m.in. wysuszoną śluzówką i suchością w jamie ustnej. 

Jakie są typowe objawy gorączki? 

Objawy gorączki bywają bardzo uciążliwe. Zalicza się do nich zimne dreszcze i zwiększoną potliwość ciała. Często obserwuje się również bóle głowy, osłabienie, uczucie rozbicia, zmęczenie, przyspieszenie akcji serca oraz utratę apetytu. Mogą się też pojawiać bóle mięśni i stawów. 

Stan podgorączkowy a gorączka – jak odróżnić? 

Gdy temperatura ciała wzrasta powyżej 37,1st. C, mówi się o stanie podgorączkowym. Stan podgorączkowy nie wymaga podejmowania innych działań niż nawadnianie organizmu i monitorowanie temperatury. Gorączkę stwierdza się, gdy temperatura ciała przekracza 38st. C, natomiast wysoka gorączka diagnozowana jest, gdy termometr wskazuje powyżej 39st. C. Gdy gorączka niebezpiecznie szybko wzrasta, trzeba zdecydowanie reagować, gdyż po przekroczeniu 41,1st. C może dochodzić do uszkodzeń tkanek oraz zmian strukturalnych w mózgu. Stan ten określa się jako hiperpireksja!

Kiedy gorączka jest niebezpieczna? 

Kiedy gorączka jest groźna? Wysoka gorączka może być groźna dla każdego, choć dla niektórych grup osób jest szczególnie niebezpieczna. Z powodu niedostatecznie rozwiniętego układu odpornościowego i ograniczonych reakcji obronnych na powikłania najbardziej narażone są niemowlęta i małe dzieci. Gorączka może być groźna również dla kobiet w ciąży, osób starszych, osób chorych na schorzenia przewlekłe, np. cukrzycę, choroby układu oddechowego lub sercowo-naczyniowego, a także dla osób, które przyjmują leki immunosupresyjne. Należy też pamiętać, że podwyższona temperatura ciała jest jednym z objawów chorób tropikalnych, dlatego osoby, które wróciły z podróży z tropików, muszą niezwłocznie zgłosić się do lekarza, gdy pojawi się u nich gorączka.

Sposoby na obniżenie gorączki 

Nie zawsze, gdy pojawia się gorączka, trzeba od razu biec do lekarza, w większości przypadków można sobie poradzić samodzielnie. Wystarczy odpoczynek, domowe sposoby na gorączkę, a także leki przeciwgorączkowe. A kiedy do lekarza z gorączką trzeba iść? Jest to niezbędne w sytuacji, gdy temperatura ciała coraz bardziej zbliża się do 40st. C oraz pogarsza się ogólny stan chorego! Gorączka u dziecka wymaga szybszego działania, zwłaszcza w przypadku niemowląt! U takich maluchów ryzyko odwodnienia jest większe, więc gdy rodzice mają jakiekolwiek wątpliwości, powinni od razu skonsultować się z pediatrą. 

Jak obniżyć gorączkę? Gdy zaczyna ona wpływać na samopoczucie chorego, warto najpierw zastosować domowe sposoby na gorączkę, czyli chłodne kompresy lub kąpiel. Ważne jest, aby schładzanie było stopniowe, zbyt duża różnica temperatur może wywołać szok termiczny! Okłady można wykonywać z mokrych ręczników, które należy przykładać na czoło, kark i pachwiny. Natomiast przygotowując kąpiel, należy dopilnować, aby woda była chłodniejsza od temperatury ciała maksymalnie o 1-2 stopnie. 

Jednocześnie należy prowadzić nawadnianie organizmu. Trzeba podawać zwiększoną ilość płynów, wskazana jest woda w temperaturze pokojowej, a także herbata z cytryną i miodem. Można również stosować elektrolity. Napoje należy podawać bardzo często małymi porcjami. Oprócz prawidłowego nawodnienia ważny jest odpoczynek i sen, które przyspieszają regenerację. Dodatkowo należy stale monitorować temperaturę ciała. Z powodzeniem można wykorzystywać zwykły termometr bezrtęciowy lub prosty termometr elektroniczny. Ze względu na fakt, że gorączka u dziecka występuje dość często, rodzice powinni zainwestować w termometr bezdotykowy. 

Co na gorączkę wybrać w aptece? Zanim sięgniemy po leki przeciwgorączkowe, można najpierw spróbować ziół o działaniu napotnym. W taki sposób działają np. kwiaty lipy, kwiaty czarnego bzu, kora wierzby, ziele krwawnika, a także sok z malin i napar z imbiru. Są one szczególnie polecane, gdy chory ma dreszcze i jest mu zimno. Herbaty przygotowane z tych ziół rozgrzewają i wywołują poty, a przez pocenie organizm się schładza i temperatura ciała spada. 

Jeśli konieczne są leki przeciwgorączkowe, zalecany jest paracetamol, ibuprofen lub kwas acetylosalicylowy. Należy jednak pamiętać, że leki na przeziębienie zwykle zawierają substancje lecznicze o działaniu przeciwgorączkowym, więc trzeba uważać, aby ich nie zdublować! Jeśli gorączka towarzyszy przeziębieniu lub grypie, warto też łagodzić pozostałe objawy. Zaleca się więc stosować leki na ból gardła lub preparaty na katar. 

Gdy objawy gorączki i infekcji miną, należy zadbać o swój organizm. Po chorobie jest on osłabiony, a tym samym podatny na ponowne ataki bakterii i wirusów. Konieczne jest zatem wzmocnienie układu odpornościowego! Ważna jest przede wszystkim dieta bogata w witaminy i składniki mineralne. W okresie rekonwalescencji warto jednak dodatkowo stosować suplementy na odporność, np. z ziołowymi ekstraktami – z jeżówki i czarnego bzu, z cynkiem, z witaminami – B12, C, D, kwasem foliowym i z olejem z wątroby rekina.

Powikłania związane z gorączką

Wysoka gorączka może prowadzić do poważnych konsekwencji. Jeśli nie zadbamy o zwiększoną podaż płynów, może dojść do odwodnienia organizmu. Gorączka powyżej 40st. C może się objawiać zaburzeniami świadomości, omamami, upośledzeniem ośrodka kontroli temperatury. Natomiast w sytuacji, gdy temperatura ciała przekracza 41st. C, istnieje realne zagrożenie dla zdrowia i życia! Już wcześniej zostało wspomniane, że tak wysoka gorączka działa neurotoksycznie na mózg, czego konsekwencją mogą być trwałe uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. 

Nie zawsze trzeba się bać gorączki – jeśli nie powoduje zbyt dużego osłabienia i pogorszenia samopoczucia, wystarczy odpoczywać, nawadniać organizm i regularnie mierzyć temperaturę. Jeśli organizm będzie wyraźnie osłabiony, a temperatura będzie narastać, należy schłodzić ciało i zastosować leki przeciwgorączkowe. Jeśli leczenie gorączki nie zadziała, trzeba się skonsultować z lekarzem.

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medhycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.