Ucho pływaka - czym jest to schorzenie i jak mu zapobiegać?

Zapalenie ucha zewnętrznego (ucho pływaka) to schorzenie, które może dotknąć każdego – osobę dorosłą i dziecko. Najczęstszą przyczyną tego stanu jest długotrwała ekspozycja przewodu słuchowego zewnętrznego na działanie wody, która stwarza sprzyjające warunki dla rozwoju bakterii. Zbagatelizowanie objawów ucha pływaka może grozić poważnymi komplikacjami!

Z naszego artykułu dowiesz się:

• Czym jest ucho pływaka?
• Co może być przyczyną ucha pływaka?
• Jakie są objawy i możliwości leczenia ucha pływaka?

Ucho pływaka – co to za schorzenie?

Ucho pływaka (zapalenie ucha zewnętrznego) jest dolegliwością o charakterze infekcyjnym, za którą najczęściej odpowiadają bakterie, rzadziej grzyby i wirusy. Powstający stan zapalny obejmuje przewód słuchowy zewnętrzny, czasem rozszerza się na małżowinę uszną i błonę bębenkową. Objawy ucha pływaka mogą pojawić się niezależnie od pory roku, choć najczęściej schorzenie diagnozuje się latem – zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Ucho pływaka u dziecka występuje dość często, co ma związek z tym, że budowa i ukształtowanie narządu słuchu u najmłodszych po prostu sprzyja zastojom wody. W przypadku niemowląt główka raczej nie jest zanurzana w basenie lub naturalnych zbiornikach wodnych i podczas kąpieli, tak więc ucho pływaka u niemowlaka na szczęście jest rzadko spotykane.

Ucho pływaka – przyczyny choroby

Ucho pływaka rozwija się w przypadku długotrwałej lub regularnej ekspozycji na działanie wilgoci i wody, dlatego najbardziej narażeni na to schorzenie są zawodowi pływacy i nurkowie. Częsty kontakt z wodą przyczynia się do wymywania naturalnej woskowiny, która utrzymuje właściwe nawilżenie ucha i chroni przed czynnikami zewnętrznymi – zanieczyszczeniami i drobnoustrojami. Pozbawione ochrony ucho jest bardziej podatne na infekcje, dodatkowo zalegająca w przewodzie słuchowym woda tworzy wprost wymarzone warunki dla bakterii (pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa), gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus)), wirusów (Varicella-Zoster – wirus wywołujący półpasiec uszny), grzybów (z gatunku Aspergillus i Candida).

Do zapalenia ucha zewnętrznego może także dojść podczas beztroskich letnich kąpieli w morzu, jeziorze i innych zbiornikach wodnych (woda często jest zanieczyszczona), długotrwałego korzystania z sauny, a także podczas ekspozycji na wysoką wilgotność powietrza (np. w tropikach). W grupie ryzyka znajdują się osoby noszące aparat słuchowy i korzystające z dousznych słuchawek i zatyczek. Stan zapalny rozwija się też wskutek podrażnień i uszkodzeń, które często powstają, gdy ucho jest czyszczone patyczkiem higienicznym lub jako konsekwencja reakcji alergicznej – narażone są osoby z chorobami skóry, np. z kontaktowym zapaleniem skóry.

Ucho pływaka – objawy

Początkowe objawy ucha pływaka są zwykle łagodne, pojawia się świąd, obrzęk i małe zaczerwienienie przewodu słuchowego, lekki ból (nasila się, gdy pociągnie się małżowinę uszną i skrawek ucha i podczas jedzenia), niewielki, bezwonny i bezbarwny wyciek z ucha. Jeśli nie zostanie rozpoczęte leczenie ucha pływaka, objawy dość szybko się zaostrzają. Nasila się zaczerwienienie, świąd i ból, zwiększa się wysięk, pojawia się też wysięk ropny, uczucie pełności wewnątrz ucha i pęcherzyki wypełnione wydzieliną zabarwioną krwią, a w efekcie zwężenia kanału słuchowego pogarsza się słuch. W postaci zaawansowanej ucho pływaka objawia się silnym bólem ucha, który promieniuje w kierunku twarzy lub szyi, całkowitą niedrożnością przewodu słuchowego, obrzękiem i zaczerwienieniem na małżowinie usznej, gorączką i powiększeniem węzłów chłonnych szyjnych. Charakterystycznym objawem grzybiczego zakażenia są czarne, szare lub białe masy (przypominające pleśń), a wirusowego – niedowład lub porażenie nerwu twarzowego.

Po zaobserwowaniu objawów wskazujących na ucho pływaka u dorosłych lub dzieci należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza – najlepiej od razu do otolaryngologa! Objawy szybko się zaostrzają, rośnie także ryzyko powikłań, np. złośliwego zapalenia ucha zewnętrznego, gdy infekcja zajmuje skórę, tkanki podskórne, chrząstki, elementy kostne ucha i nerwy (szczególnie narażone są osoby starsze, osoby z obniżoną odpornością, diabetycy i alergicy).

Ucho pływaka – leczenie

Jak leczyć ucho pływaka? Leczenie uzależnione jest od tego, co jest przyczyną infekcji. Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu, wziernikowania ucha i badania bakteriologicznego wymazu z ucha. Jeśli ucho pływaka ma podłoże bakteryjne, rozpoczyna się antybiotykoterapię, zazwyczaj są to leki miejscowe do stosowania do ucha, rzadziej antybiotyki doustne (zwykle w ciężkich infekcjach, gdy pojawia się także gorączka). Przy zakażeniach grzybicznych wymagane jest mechaniczne oczyszczanie zewnętrznego przewodu słuchowego przez lekarza, a także stosowanie odpowiednio dobranych miejscowych leków przeciwgrzybiczych (rzadziej doustnych). Natomiast w przypadku wirusowego zapalenia ucha zewnętrznego stosuje się leki przeciwwirusowe (np. acyklowir).

Osoba, u której rozpoznano ucho pływaka, leczona jest ambulatoryjnie, zwykle co 3-4 dni musi się zgłaszać do lekarza na czyszczenie ucha. Oprócz zwalczania przyczyny konieczne jest także objawowe leczenie ucha pływaka. Szczególnie uciążliwym objawem jest ból ucha zewnętrznego. Do jego łagodzenia można stosować leki przeciwbólowe dostępne w aptece bez recepty – sprawdzi się zarówno paracetamol (np. Apap), jak i ibuprofen (np. Ibuprom Max) lub krople na ucho pływaka z salicylanem choliny. Dodatkowo lekarz może przepisać glikokortykosteroidy do miejscowego stosowania w celu zmniejszenia obrzęku.

Ucho pływaka u dorosłych i dzieci wymaga także odpowiedniego postępowania niefarmakologicznego. Na czas leczenia trzeba całkowicie zrezygnować z pływania, zaś podczas mycia należy chronić ucho przed kontaktem z wodą – jeśli woda dostanie się do kanału słuchowego, trzeba go szybko osuszyć.

Domowe sposoby na ucho pływaka

Na towarzyszący zapaleniu ból doskonale sprawdzi się ciepły kompres, wystarczy przyłożyć do bolącego ucha ogrzany ręcznik lub termofor (najlepiej w miękkim pokrowcu). Można także położyć się na poduszce elektrycznej. Inne sprawdzone domowe sposoby na ucho pływaka to wkraplanie podgrzanej do temperatury ciała oliwy z oliwek (do oliwy można dodać starty korzeń imbiru, który działa przeciwzapalnie), soku z czosnku lub cebuli, mikstury octu jabłkowego i alkoholu. Naturalne krople na ucho pływaka wykazują skuteczne działanie antybakteryjne.

Jak zapobiegać występowaniu ucha pływaka?

Ucho pływaka ma tendencję do nawracania, dlatego ważna jest profilaktyka. Podstawą jest oczywiście prawidłowa higiena uszu bez patyczków higienicznych i bez agresywnego usuwania woskowiny. O czystość w sposób skuteczny i bezpieczny zadbają preparaty do czyszczenia uszu na bazie oliwy z oliwek. Oprócz utrzymywania higieny uszu tworzą one barierę zapobiegającą dostaniu się wody do ucha, dlatego osobom z tendencją do ucha pływaka zaleca się ich stosowanie przed pływaniem lub kąpielą. Inną formą ochrony mogą być odpowiednio dobrane zatyczki do uszu lub krople na ucho pływaka, które zakwaszają pH ucha.

W ramach profilaktyki należy dbać o dokładne osuszanie uszu po pobycie w wodzie – trzeba to robić delikatnie, najlepiej ręcznikiem. Osoby, które noszą aparat słuchowy, w szczególny sposób muszą przestrzegać zasad prawidłowej higieny uszu oraz często czyścić aparat słuchowy. Bardzo ważne jest unikanie kąpieli w jeziorach i rzekach, a także unikanie przeciągów i wahań temperatur.

Nawet osoby, które nie chodzą na basen i nie kąpią się w morzu, są narażone na ucho pływaka. Jest to choroba zapalna ucha zewnętrznego, której objawy powodują dyskomfort. Pojawia się ból ucha, obrzęk i kłopoty ze słuchem. Choć domowe sposoby na ucho pływaka mogą przynieść ulgę, wizyta u specjalisty jest obowiązkowa!

Autor: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl