Świnka - choroba wieku dziecięcego. Przyczyny, objawy i leczenie

Jedną z chorób zakaźnych wieku dziecięcego jest świnka, a właściwie nagminne zapalenie przyusznic. Głównym i zarazem najbardziej charakterystycznym objawem świnki jest bolesne powiększenie ślinianek przyusznych. Choć jest to choroba, którą spotyka się przede wszystkim u dzieci, zdarzają się również przypadki u osób dorosłych, są jednak bardzo rzadkie. Jak leczyć świnkę? Co zrobić, aby uniknąć zakażenia?

Spis treści:

• Świnka – co to za choroba?
• Jakie są przyczyny świnki?
• Jak najczęściej objawia się świnka?
• W jaki sposób diagnozuje się świnkę?
• Jak leczyć świnkę?
• Jakie są możliwe powikłania po śwince?

Świnka – co to za choroba?

Nagminne zapalenie przyusznic to choroba wieku dziecięcego znana bardziej jako świnka. Jest to ogólnoustrojowa choroba wirusowa, za którą odpowiadają wirusy z rodziny Paramyxoviridae. Patogen atakuje głównie ślinianki, ponadto też narządy gruczołowe (np. trzustkę, jądra, jajniki) oraz ośrodkowy układ nerwowy, przez co zakażenie wirusem świnki obarczone jest ryzykiem występowania licznych, często groźnych powikłań. Choroba świnka jest wysoce zakaźna – przenosi się drogą kropelkową, głównie występuje u dzieci w wieku wczesnoszkolnym i szkolnym. Większość osób choruje w okresie dzieciństwa, dlatego zakażenia u osób dorosłych są rzadko spotykane. Warto wiedzieć, że przechorowanie świnki nie zapewnia 100% odporności i nie chroni całkowicie przed kolejnym zakażeniem, jednakże ponowne zachorowania zdarzają się sporadycznie.

Również dostępne szczepienia ochronne na świnkę (szczepionka skojarzona przeciwko odrze, różyczce i śwince wpisana jest w kalendarz szczepień obowiązkowych) nie dają pełnej gwarancji (mają skuteczność na poziomie 98-99%), od razu trzeba jednak podkreślić, że dzięki szczepieniom nagminne zapalenie przyusznic występuje w Polsce coraz rzadziej. Szczepienie wykonuje się w 13.-15. miesiącu życia, a w 6. roku życia podaje się dawkę przypominającą. Jeśli dziecko nie zostanie zaszczepione, jest bardzo wysokie ryzyko, że zachoruje – choroba świnka diagnozowana jest niemal wyłącznie u osób niezaszczepionych.

Jakie są przyczyny świnki?

Jako przyczyny świnki wymienia się zakażenie wirusem świnki – jedynym nosicielem tego wirusa jest człowiek. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową (bezpośrednio podczas mówienia, kasłania, kichania, ponadto przez kontakt z przedmiotami i powierzchniami, na których osadziły się patogeny), przez co infekcja bardzo szybko się rozprzestrzenia. Najczęściej choroba świnka u dzieci diagnozowana jest w okresie jesienno-zimowym. Okres inkubacji choroby zwykle wynosi około 2-3 tygodnie, natomiast zakażony zaczyna zarażać już 2-4 dni przed wystąpieniem objawów i przestaje dopiero 7-9 dni po ich ustąpieniu. Zazwyczaj choroba trwa 7 dni.

Jak najczęściej objawia się świnka?

Objawy świnki są na tyle specyficzne, że lekarze właściwie nie mają problemu z jej rozpoznaniem. U chorego zaobserwować można obrzęk ślinianek przyusznych – najpierw jednostronny, który po kilku dniach obejmuje również drugą stronę. Obrzękowi towarzyszy ból podczas otwierania ust i gryzienia (utrudnione jest jedzenie i mówienie), ślinianki są twarde, a skóra nad nimi jest blada, napięta i lekko błyszcząca, w jamie ustnej widoczne jest zaczerwienienie i obrzęk ujść przewodów ślinowych. Dodatkowo jako objawy świnki wymienia się gorączkę, ból głowy i ucha, ból mięśni, złe samopoczucie, zmniejszone wydzielanie śliny i suchość w jamie ustnej. Choć zazwyczaj choroba ma dość charakterystyczny przebieg, w 20-30% przypadków zakażenie może mieć charakter bezobjawowy. Świnka choroba u dzieci daje właściwie takie same objawy jak u dorosłych, przy czym u osób dorosłych przebieg jest cięższy, dodatkowo ryzyko powikłań jest u nich wyższe.

Charakterystyczne objawy świnki, czyli powiększenie i ból ślinianek przyusznych nie pojawią się od razu, poprzedzają je objawy zwiastunowe przypominające grypę, czyli zmęczenie, osłabienie, złe samopoczucie, stan podgorączkowy, utrata łaknienia, bóle mięśni i gorączka. Następnie pojawiają się objawy zapalenia ślinianek (najpierw po jednej stronie), a gorączka wzrasta nawet do 39st. C i utrzymuje się przez 3-4 dni. Najczęściej objawy ustępują po około 7 dniach, gdy stan chorego się nie poprawia lub nagle się pogarsza, wskazana jest konsultacja lekarska, gdyż może to świadczyć o powikłaniach. Oprócz wyżej wymienionych dolegliwości choroba świnka u dzieci i dorosłych może przebiegać wraz z aseptycznym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, które objawia się wysoką gorączką, nudnościami, bólem mięśni, bólem głowy, wymiotami, światłowstrętem, sztywnością karku. Jeśli dojdzie do rozwoju zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, konieczne jest rozpoczęcie specjalistycznego leczenia, a nierzadko również hospitalizacja.

W jaki sposób diagnozuje się świnkę?

Gdy pojawiają się objawy wskazujące na zakażenie wirusem świnki, należy się zgłosić do lekarza pierwszego kontaktu. W większości przypadków diagnoza stawiana jest na podstawie wywiadu oraz występowania objawów klinicznych, zwykle nie ma konieczności wykonywania dodatkowych badań. Czasem lekarz zleca m.in. morfologię, OB, CRP, oznaczenie amylazy we krwi lub moczu, aby wykluczyć możliwe bakteryjne podłoże choroby. W celu rozpoznania zakażenia u osób zaszczepionych wykonuje się badania serologiczne, które wykrywają specyficzne przeciwciała IgG i IgM. Rozszerzona diagnostyka konieczna jest u osób hospitalizowanych z powodu bardzo nasilonego przebiegu choroby lub pojawienia się powikłań.

Jak leczyć świnkę?

Leczenie świnki skupia się na łagodzeniu objawów. Właściwie najczęściej sięga się po leki przeciwgorączkowe, leki przeciwbólowe i leki przeciwzapalne. W leczeniu świnki nie stosuje się antybiotyków! Oprócz preparatów z apteki wskazane są domowe sposoby, które łagodzą objawy świnki. W przypadku gorączki pomocne będą nie tylko leki przeciwgorączkowe, ale i chłodne kompresy. Ze względu na to, że przy podwyższonej temperaturze ciała u dziecka rośnie ryzyko odwodnienia, należy szczególną uwagę zwrócić na uzupełnianie płynów. Na ból w okolicy szyi zaleca się stosować maści rozgrzewające, dobre efekty dają ciepłe okłady lub obwiązywanie szyi miękkim, ciepłym szalikiem.

Obrzęk ślinianek utrudnia jedzenie i przełykanie, ponadto zaburzone jest wydzielanie śliny, co skutkuje suchością jamy ustnej. Aby zmniejszyć ten dyskomfort, należy podawać dziecku regularnie płyny (prawidłowe nawadnianie jest kluczowe!), można też stosować tabletki do ssania, które działają łagodząco i nawilżająco na śluzówkę gardła i jamy ustnej. Trzeba również odpowiednio zmodyfikować dietę, powinna być ona lekkostrawna, posiłki muszą być rozdrobnione lub mieć płynną i półpłynną konsystencję. Ma to oczywiście związek z tym, że przez opuchliznę i ból gryzienie stanowi ogromny problem. Ponadto należy unikać produktów kwaśnych, które stymulują wydzielanie śliny, a tym samym nasilają ból ślinianek. Chorym na świnkę zaleca się odpoczynek, należy też zadbać o to, aby ograniczyć ich kontakt z innymi osobami – zwłaszcza osobami, które nie były szczepione.

Jakie są możliwe powikłania po śwince?

Choroba świnka może dawać poważne następstwa, na szczęście nie występują one często, w dodatku przeważnie u osób dorosłych. Powikłaniem może być wspomniane już wcześniej zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a ponadto porażenie nerwów czaszkowych, ataksja (niezborność ruchów) wynikająca z uszkodzenia nerwów, porażenie nerwu słuchowego prowadzące nawet do utraty słuchu, różne powikłania neurologiczne. Może dojść do zapalenia mięśnia sercowego, stawów, wątroby i trzustki bądź do zapalenia jajników lub jąder, które może skutkować bezpłodnością.

Świnka choroba u dzieci może być bardzo uciążliwa, pojawiająca się bolesna opuchlizna ślinianek znacząco utrudnia jedzenie i mówienie. Ponadto zakażenie wirusem świnki może prowadzić do poważnych powikłań. Aby uchronić swoje dziecko, wystarczy je zaszczepić przeciwko śwince. Obowiązkowe szczepienia ochronne sprawiły, że w Polsce rocznie diagnozuje się tylko około 2000 przypadków nagminnego zapalenia przyusznic.

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.